Memlükler, ders ve çalışma notları MEMLÜKLER (1250-1517) Mısır, Suriye ve Hindistan'da saltanat süren iki ayrı Türk hanedanıdır. Hanedanlarının köle asıllı olmalarından dolayı Arapça'da "köle" anlamına gelen "memlük" sözcüğüyle anılmışlardır. Memlûk sözcük manasıyla ak köle demektir. Ancak bu söz zamanla bir terimi anlatım fiyat olmuştur. Savaş esiri veya satın alınanların oluşturduğu hükümdarın muhafız birliklerine bu ad verilmiştir. İlk kere Abbasi halifeleri Türk asıllı Memlûkleri kullanmış, zamanla bunlar güçlenerek kendi devletlerini kurmuşlardır. Mısır’da kurulan Tolunoğulları ve Ihşidîler böyle ortaya çıkmışlardır.Memlükler, Mısır ve Hindistan olmak üzere ikiye ayrılırlar. Hindistan Memlükleri : 1206 yılında Aybek'üt Türki tarafından kurulmuştur. En tanınmış hükümdarları İltutmuş ve Balaban'dır. Beşinci hükümdar olan Raziye Hatun Türk tarihinde saltanat sürmüş olan tek kadındır. Resmi dili Türkçe'dir. Mısır Memlükleri : 1250 yılında İzzüddin Aybek tarafından kurulmuştur. Daha sonra Kutuz tahat çıkmış ve 1260 yılında Moğolları bozguna uğratmıştır. Yerine hükümdar olan Sultan Baybars Haçlıları ortadan kaldırmıştır. Başkenti Kahire'dir. Toros Dağları, Libya Çölü ve Fırat Nehri'ne kadar uzanan bütün toprakları ve Hicaz, Sudan, Yemen ve Hadramut'u sınırlarına katarak büyük bir imparatorluk haline gelmişlerdir. İşte Mısır’ da kurulan Memlûk Devleti’nin kurucusu İzzettin Aybeg de, Memlûk adı verilen askerî komutanlardan biriydi. Eyyûbîlerin son hükümdarı ölünce tahta, karısı Şecerüddür geçmişti. Ancak bu vaziyet hoş karşılanmadığından komutanlardan İzzettin Aybeg ile evlendi. Ordu, İzzettin Aybeg’i sultan ilân etti. Böylece Eyyûbî hanedanına son verilmiş oluyordu (1250).Memlûkler, Haçlıları ve o zamana kadar yenilemeyen Moğolları durdurarak İslâm dünyasının koruyuculuğunu üstlenmişlerdir. Aybeg’den sonra tahta çıkan Kotuz, Moğol-Ermeni ve Haçlı müttefik ordusunu Ayn-Câllûd Savaşı’nda bozguna uğratmıştır (1260). Bir Kıpçak Türk’ü olan Baybars, Suriye’yi Haçlılardan kurtarmış, Moğollara karşı başarılar kazanmıştır. Moğolların Abbasi halifesini öldürmesi üzerine, aynı aileden birini halife ilân ederek , halifeliği Mısır’a taşımıştır. Döneminin en güçlü devleti hâline gelen Memlûklar arasında zamanla iç çekişmeler başlamış ve bu durumdan faydalanan Çerkes kölemenleri devleti ele geçirmiştir (1382). Nitekim Yavuz Sultan Selim, Mısır’ı alarak bu devletin varlığına son vermiştir (1517).