Ergenekon Destanı Göktürkler'in türeyişini anlatan destan. Belli başlı iki kaynağa dayanır. Birinci rivayet; Ebü’l-Gâzi Bahadır Han tarafından yazılan Şecere-i Türkî’nin rivayeti olup şu şekildedir: Oğuz Han soyundan olan İlhan Moğol iline hükümdar oldu. Bu sırada Tatarların başında Sevinç Han vardı. Aralarında savaş çıktı. İlhan daima galip geliyordu. Sevinç Han Kırgız Hanına birçok adamlar ve hediyeler göndererek onu kendi tarafına çekti. Oralardaki kabilelerin en kalabalığı Moğollar olduğundan bütün savaşlarda galip geliyorlardı. İdareleri altındaki insanlara kötü davrandıklarından kabileler tarafından sevilmezler hep kötülenirlerdi. Bundan dolayı bütün kabileler Moğollardan öç almak üzere anlaştı. Hepsi birleşerek Moğollar üzerine yürüdüler. Moğollar çadır ve sürülerini bir yere toplayıp etrafına hendek kazdılar. Beklemeye başladılar. Sevinç Han geldi ve savaş başladı. On gün savaşıldı. Hepsinde Moğollar kazandı. Bunun üzerine Sevinç Han bütün beyleri toplayarak saklı bir toplantı yaptı. Ertesi gün tan yeri ağarırken çadırlarını kaldırıp işe yaramayan mallarını bırakarak çekildiler. Moğollar bunların yenildiklerini ve kaçtıklarını sanarak kovalamaya başladılar. Tatarlar art dönüp savaşmaya başladılar. Bu sefer Moğollar yenildi. Kaçanları da ordugâha gelinceye kadar kılıçtan geçirdiler. Çocuklarını tutsak ettiler. Sevinç Han Moğolları yendikten sonra ülkesine döndü. İlhan’ın oğulları ve bütün Türkler bu savaşta ölmüşlerdi. Yalnız en küçüğü olan Kıyan kalmıştı. Kıyan o yıl evlenmişti. İlhan’ın kardeşinin oğlu Nüküz de o yıl evlenmişti. Bunların ikisi de aynı bölükten iki kişiye tutsak olmuştu. Savaştan on gün sonra bir gece atlarına binip hanımlarıyla beraber kaçtılar. Savaştan önce ordu kurdukları yere geldiler. Düşmandan kaçıp gelen deve at öküz ve koyunlar orada toplanmıştı. Onları da alarak daha emin bir yer aradılar. Sarp dağları aşarak geniş ve bereket bir vadiye varıp yerleştiler. Oraya Ergenekon ismini verdiler. Burada dört yüz yıl yaşayıp çoğaldılar. Oraya sığmaz oldular. Toplandılar ve buradan çıkmanın yolunu aradılar. Bir demirci dağın bir yerinde demir madeni olduğunu ve onu eritirlerse yol bulup çıkacaklarını söyledi. Orayı eriterek bir deve geçecek kadar yol açıp geçtiler. Bu geçiş esnasında bir bozkurt gelerek kendilerine yol gösterebileceğini söyledi. Kurdun peşinden giderek Ergenekon’dan yol bulup çıktılar. Ergenekon’dan çıktıklarında Türklerin başında Börte Çene bulunuyordu. Börte bütün boylara elçiler göndererek Ergenekon’dan çıktıklarını bildirdi. Tatarlar bunların üzerine yürüdü ve çok çetin savaş oldu. Tatarları kılıçtan geçirdiler. Mallarını zaptettiler. Küçüklerini tutsak ettiler ve eski yurtlarına yerleştiler. O boyların en kuvvetlisi oldular. Bu destanı her ne kadar Moğollar kendilerine mal etmeye çalışırlarsa da bu Türklerin destanıdır. Câmi’ut-Tevârih’i yazdıran Geyan Han Cengiz’in soyundandır. Şecere-i Türkî’nin yazarı Ebü’l-Gâzi Bahadır Han da Cengiz soyundan bir hükümdardı. Çin kaynaklarında çeşitli rivayetler bulunmaktadır. Doğru olan Hunlar'ın bir kolu olan Göktürklere ait bir destan olmasıdır.