Hukuk Sözcüğünün çeşitli Anlamlari

[HomoKo]

Hukuk Sözcüğünün çeşitli Anlamlari A Pozitif Hukuk Belli bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk pozitif hukuk olarak adlandırılmaktadırBu anlamda “Türk Pozitif Hukuku” ya da “İsviçre Pozitif Hukuku” deyimleri günümüzde Türkiye’de ve İsviçre’de yürürlükte olan hukuku anlatır Pozitif hukuk “olması gereken” hukuku değil “olan” hukuku belirttiği için ülkü hukuk’tan ayrılır Pozitif hukuk kurallarının iyi anlaşılıp yorumlanabilmesi ve gerekirse değiştirilip yeni koşullara müsait hale getirilmesi için ülkü hukuktan hukuk tarihinden ve başka ülkelerin pozitif hukukundan yararlanmmak mecburi olabilir B İdeal Hukuk Belli bir ülkede belli bir zamanda uygulanmakta olan kurallardan bağımsız olarak soyut düzeyde toplumun gereksinmelerini en iyi biçimde karşılayacak adalete en müsait hukuk sistemine ülkü hukuk denilmektedir İdeal hukuka göre her yerde her vakit egemen olması gereken değişmez ve evrensel nitelikte kurallar vardır Bu kurallar akıl yoluyla bulunabilir Pozitif hukuk bu esas ilkelere ulaşmaya ve onları gerçekleştirmeye çalışmalıdırHukukun nasıl olması gerektiği konusunda anlayışlar çeşitli dünya görüşlerine göre değişiklik göstereceğindendeğişik ülkü hukuk anlayışlarıyla karşılaşılabilmektedir Pozitif hukukun olan hukuk (lege lata) diye adlandırılmasına karşılık ülkü hukuka olması gereken hukuk (lege ferenda) denilir İdeal hukuka doğal hukuk adı da verilmektedir C Hukuk v e Hak Adaletin en yüksek ahlâk ülküsü en iyi ve en doğru çözümü gösteren bir esas düşünce bir erdem olduğu söylenebilir Ancak hak kavramı kişinin duygusuna ve sezgisine göre değişik mana ve içerikler kazanabilmektedir Ayrıca milli kültür farklılıkları ekonomik ve sosyal konumgelişmişlik aşaması gibi nedenlerle hak kavramı toplumdan topluma çağdan çağa da değişmektedir Ancak bu duruma bakarakhukuku erdem düşüncesinden hak temelinden ayırmak onu saygınlıktan yoksun bir teknik haline dönüştürebilecektir İşte hukuku bu durumdan kurtarmak için yüzyıllardan beri uğraşan filozoflar hukukun gerçekleştirmesi beklenen en yüksek değer olarak hak kavramını geliştirmişlerdir ”Adalet mülkün temelidir” sözü bu kavramın önemini belirtmektedir Ç İnsan Hakları ve Hak Türkçe tekil olarak kullanılan hukuk sözcüğü Arapça’da “hak” sözcüğünün çoğuludur Sözcük kökenindeki bu bağlantı hak ve hukuk anlamlarındaki yakınlığın da bir göstergesidir” İnsan Hakları” bütün insanlara tanınması özlenen ülkü bir haklar listesidir Anayasamız bu anlamda “insan haklarına saygılı” olmayı Devletin esas niteliklerinden biri olarak belirlemiştir1961 Anayasasında bu kalite çok daha kati bir ifadeyle “insan haklarına dayalı devlet” olarak yer almıştı Anayasanın 12maddesi de : ”Herkes kişiliğine bağlı dokunulmaz devredilmez vazgeçilmez esas hak ve hürriyetlere sahiptir”derken insan haklarının önemli bir boyutunu dile getirmektedirİnsan hakları düşüncesi devletlerin sınırlarından bağımsız olarak bütün insanların insan onuruna yaraşır maddi ve manevi düzeye ulaştırılmasını amaçlamaktadır Bunun için bütün insanların ırk renk dil din cinsiyet farklarına bakılmaksızın haklardan eşit bir biçimde yararlanması gerekir Adalet ülküsünün çağımızda evrensel bir biçimde benimsenmesi ve somutlaşması açısından “insan hakları kavramının özel bir önemi vardır İnsan Hakları Evrensel Bildirisi (1948) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1950) gibi uluslararası insan hakları belgelerinde duyuru olunan esas insan haklarının evrensel bir biçimde kabul edilmesi soyut hak kavramını somutlaştırma yolunda yüzyıllardan beri yapılan çalışmaların başarılı bir sonucu sayılabilir Günümüzde herhangi bir hukuk sisteminin gerek hukuk kurallarının yapılmasında gerek bu kuralların uygulanmasında insan hakları ülküsünü gerçekleştirmeye yaklaştığı ölçüde adalete de yaklaştığını söylemek yanlış olmaz D Yazılı Hukuk - Yazılı Olmayan Hukuk Bir ülkede yürürlükte olan anayasal sisteme göre yetkili organlar tarafından yazılı olarak konulan kurallardan oluşan hukuk yazılı hukuktur Yazılı olmayan hukuk ise belli bir organ tarafından konulmayan cemiyet içinde zamanla kendiliğinden oluşan kurallardan meydana gelen hukuktur Özellikle Anglo - Saxon ülkelerinde hukuk düzeni yargı organlarının yüzyıllar boyunca süren uygulamalarından oluşmuştur Buna karşılık bizim de iç olduğumuz Kara Avrupası hukuk sistemleri genellikle yazılı hukuk sistemleridir Ancak derhal belirtmek gerekir ki yazılı hukuk sistemini benimsemiş ülkelerde yazılı olmayan hukuk hiç yok demek değildir Bu ülkelerde ”örf ve adet” ya da ”gelenek”lerden oluşan hukuk kuralları da vardır Nitekim Medeni Kanunumuzun 1 maddesi “örf ve adet”in de hukuk olabileceğini belirtmiş bulunmaktadır Bunun gibi yazılı olmayan hukuk sistemlerinde de parlamento ya da öteki yetkili organlarca yazılı biçimde konulmuş (vazedilmiş) hukuk kuralları mevcuttur Yazılı olarak konulmuş kurallara ”mevzuat” da denilmektedir Örneğin “Türk Kira Mevzuatı” denildiğindeTürkiye’de kira ilişkisini düzenleyen yazılı kuralların tümü kastedilir E Objektif Hukuk - Sübjektif Hukuk Almanca ve Fransızca gibi bazen batı dillerinde “hukuk” karşılığı olan sözcük (“droit” “Recht”) aynı zamanda “hak” karşılığı olarak da kullanılmaktadır Bu nedenle bu kavramlardan hangisinin kullanıldığını belirtmek için hukuk sözcüğünün önüne objektif veya sübjektif sıfatının eklenmesi gerekmektedir Bu anlamda Almanca’da “objektives Recht” deyimi hukuk kavramını “sübjektives Recht” deyimi ise hak kavramını yani hukuktan kişi lehine doğan belirli yetki anlamını karşılamaktadır Ancak çağımızda Anayasa hükümlerinin “yasama yürütme ve yargı organlarını yönetim makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan esas hukuk kuralları” (AY m11) gücünü kazanması Anayasada güvence altına alınan esas hak ve özgürlüklerin hem sübjektif hukuk ve hem de objektif hukuk niteliği taşımasını gerektirmektedir