Asgari Ücret Nedir?

[HomoKo]

Asgari Ücret Nedir? Asgari Ücret nedir, Asgari Ücret ne demek Asgari ücret, işçi ve ailesinin günün ekonomik ve sosyal koşullarına göre insanca yaşamasını mümkün kılacak minimum ücrettir. Dolayısıyla asgari ücret sadece bir üretim faktörü ve çalışmanın karşılığı değil insanın yaşaması ve varlığını sürdürmesi için lüzumlu gelir kaynağıdır. Türkiye’de asgari ücretin bir diğer önemli özelliği çoğu tüm aileye bakmakla yükümlü işçilerin çoğunun tek gelir kaynağı olmasıdır. Diğer taraftan işverenler için ücret, hammadde, kira gibi üretim maliyetlerinden birisidir. Dolayısıyla tek gelir kaynağı emeği olan işçi ve memurlar asgari ücretin mümkün olduğunca yüksek olmasını talep etmekte, işverenler ise maliyetlerini arttırıp karlarını düşüren bu talebin tam tersini istemektedirler. Yaşanan bu çelişki doğrultusunda pazarlık gücü zayıf işçilerin korunması ve ücret düzeyinin bir insanın belli bir yaşam standardını yakalamsına olanak verecek şekilde belirlenmesi açısından devlet müdehalesi lüzumlu olmuştur. Buna bağlı olarak “sosyal devlet” ilkesine bağlı olarak Anayasa’da “Devlet çalışanların yaptıkları işe müsait adaletli bri ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için lüzumlu tedbirleri alır” hükmü yer almıştır. Asgari ücret çalışanları insanca yaşamalarını engelleyecek düşük ücretlere karşı koruma amacını güden en etkin sosyal siyaset araçlarından biridir. Mevcut Durum Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Anayasası’nın girişinde, “günlük ve haftalık maksimum çalışma saatlerinin düzenlenmesi, işçilerin işe alınması, işsizliğe karşı mücadele, yeterli yaşam koşullarını sağlayacak bir ücretin güvence altına alınması” üzerinde durulmuş, bu anayasa ddoğrultusunda hazırlanan sözleşmelerde de çalışana belli bir yaşam standardı sağlama yönünde olmuştur. ILO’nun Türkiye tarafından onaylanan 26 No’lu Sözleşmesinde asgari ücretle ilgili olarak aşağıdaki maddeler bugünkü uygulamaların yetersizliğini göstermek açısından önem taşımaktadır. MADDE 3 2) İlgili işveren ve işçiler ulusal mevzuatın tayin edeceği şekilde ve ölçüde ama her halde eşit sayıda ve şartlarla asgari ücret tesbit usullerinin uygulanmasına katılacaklardır 3) Tesbit edilen asgari ücretlere, ilgili işveren ve işçiler uymak zorunda olacak, gerek ferdi anlaşmayla gerekse, yetkili makamın umumi veya özel izni hariç, toplu sözleşmeyle, bir indirme yapamayacaklardır. MADDE 4 1. Sözleşmeyi onaylayan her üye, bir yandan ilgili işveren ve işçilerin yürürlükteki asgari ücretlerden haberdar olması ve öte yandan fiilen ödenen ücretlerin uygulanacak asgari miktarların altına düşmemesi için, bir denetim ve müeyyide sistemi ihdas etmek suretiyle lüzumlu tedbirleri alacaktır. 2. Her işçi, uygulanması gereken asgari ücret miktarlarının altında bir ücret ödenmesi halinde ulusal mevzuatla tesbit edilecek bir süre içerisinde, mahkeme veya diğer kanuni bir yolla kendisine borçlu kalınan meblağı talep hakkına sahip olacaktır. • Asgari Ücret Tespit Komisyonu : İş Yasası’ndaki düzenlemeye göre; Asgari Ücret Tespit Komisyonu 15 kişiden oluşmaktadır. Komisyon üçlü bir yapıya sahiptir ve komisyonda hükümet, işçi ve işveren eşit olarak temsil edilmekte ve en az 10 üyesinin katılımı ile toplanmaktadır. Komisyon, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın tespit edeceği birinin başkanlığında toplanmaktadır. Hükümet kesimini Çalışma Umumi Müdürü, İşçi Sağlığı Daire Başkanı, Devlet İstatistik Enstitüsü, Devlet Planlama Teşkilatı ve Dış Ticaret Müsteşarlığı’ndan birer görevli üye temsil ederken, bünyesinde en çok üyeyi barındıran en üst işçi ve işveren kuruluşları, değişik işkollarından seçtikleri 5’er üye ile temsil edilmektedir. Bu kapsamda, en üst işçi kuruluşu olarak TÜRK-İŞ Komisyon’da işçi kesimini temsil etmektedir. Asgari Ücret Nasıl Belirleniyor : • Asgari ücretin belirlenmesinde esas teşkil eden mecburi ihtiyaçlar gıda içi ve gıda dışı olarak ikiye ayrılmaktadır. Gıda içi harcamalar için bir çalışanın fizyolojik ihtiyaçlarını karşılayacak ve dengeli beslenmesini sağlayacak kalori miktarı ve beslenme şekli Hacettepe Üniversitesi’nden alınmaktadır. • Gıda içi harcamaların tutarı(dengeli beslenme için lüzumlu 3450 kalori karşılığı bedel) , Devlet İstatistik Enstitüsünün tüm illerde aylık olarak derlediği perakende fiyatlar kullanılarak ve bu fiyatlar illerde kayıtlı işçi sayıları ile ağırlandırılarak hesaplanmaktadır. • Yekün harcamaların hesaplanabilmesi için, Devlet İstatistik Enstitüsü’nün Türkiye geneli Hanehalkı Gelir ve Tüketim Harcamaları Anketi sonuçlarına göre bulunan gıda içi / gıda dışı harcama oranları esas alınmaktadır. • Gıda içi harcaması olarak hesaplana tutarın tüm harcamalar için kullanılabileceği varsayılmakta ve gıda dışında kalan konut, ulaşım, giyecek, kültür vb. harcamalar tek tek hesaplanmak yerine, gıdaya bağlı olarak tek oranda belirlenmektedir. Sorunlar : • Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nda üye oylarının çoğunluğu ile karar verilmektedir ancak çoğunlukla asgari ücret kararları hükümet-işveren çoğunluk oylarıyla, işçi kesiminin karşı oyuyla belirlenmektedir. • Türkiye’de asgari ücret bugün , uzun dönemde ekonomik ve sosyal koşulların iyileşmesine yardımcı, adil bir gelir dağılımına hizmet edecek nitelikte değildir. • Asgari ücret üzerindeki vergi yükü, “Vergi Reformu” ile öngörülen gelir vergisi nispet indirimlerine rağmen çok yüksektir. • Türkiye’nin onayladığı ILO sözleşmelerinden biri olan Asgari Ücret Tesbit Usulleri İhdasına İlişkin 26 Sayılı Sözleşme evlerde yapılan çalışma için de asgari ücret belirlenmesini öngörmektedir ancak ev hizmetlerinde çalışan ya da parça başı ücretle evde işini gören kişilerin asgari ücret kapsamına alınmaması sözleşmenin ihlali anlamına gelmektedir. • Kaçak işçilik sorunu nedeniyle asgari ücert uygulaması gerektiği şekilde denetlenememektedir. Ayrıca müfettiş sayısı yetersizdir ve caydırıcı yaptırımlar uygulanmamaktadır. • Ülke genelinde ekonomik ve sosyal vaziyet göz önüne alındığında genellikle işçi evin tek çalışanı konumundadır ve ülke ortalaması 4.5 olan ev halkına bakmakla yükümlüdür. Tüm ülkede çalışan işçilerin bakmakla yükümlü olduğu nüfus işçi sayısının çok üzerindedir. Buna karşın asgari ücret tespitinde sadece işçinin mecburi ihtiyaçları göz önünde bulundurulmakta, bakmakla yükümlü olduğu kişilerin var olduğu gerçeği göz ardı edilmektedir. • Asgari ücretin hesaplanmasında gıda harcamaları dengeli bir beslenme için gereken harcama tutarı perakende fiyatlar kullanılarak hesaplanmakta, bu tutar esas alınarak gıda dışı (ev, ulaşım, sağlık vb.) harcamalarla beraber yekün harcama tutarı belirlenmeye çalışılmaktadır. . • Ayrıca asgari ücretin tanımının içerdiği mecburi ihtiyaçların günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılanmasına yetecek miktarda belirlenmesi gerektiği gerçeğine karşın, perakende fiyatlar kullanılarak tespit edilen asgari ücretten gelir vergisi, sigorta işçi payı, mecburi tasarruf vb.. kesintiler yapılmaktadır. Bu şekilde, net olarak işçinin eline geçen tutar ile “bilimsel ve objektif” olarak saptanan harcama kalıbının gerçekleştirilmesi de mümkün olmamaktadır. • Türkiye’de toplanan gelir vergisinin büyük bir kısmını ücretli ve maaşlı çalışanlar ödemektedir. Vergide esas kaide herkesin ekonomik gücüne göre vergi ödemesidir ancak kendisinin ve ailesinin geçimini ancak sağlayabilecek miktardaki gelirin vergi dışı bırakılması gerekir. • Özel indirim sistemi ücret gelirlerini kapital gelirlerinden ayırarak ücretliler için kısmi bir vergi istisnası anlamına gelmektedir ve gelişmiş ülkelerde alt gelir grupları lehine gelir transferi (negatif gelir vergisi) şeklinde uygulanmaktadır. Bi başka deyişle vergi, ücretliler için sosyal yardım unsuru olarak kullanılmaktadır. • Ülkemizde ise, ücretliler için uygulanan özel indirim anlamını yitirmiştir. 1980’li yıllarda etkin olarak kullanılan özel bugün ücret gelirlerini koruma işlevini yitirmiştir. • “Örneğin 1998 yılında uygulanan özel indirim tutarı ayda 9 milyon 450 bin liradır. Bu tutar 1999 yılı itibariyle 15 milyon liraya yükseltilmiştir. Yani ücretlerin sadece bu bölümü vergiden muaf tutulmaktadır ve bu tutar, asgari ücretin sadece beşte biridir. Oysa 1981 yılında indirim tutarının asgari ücrete oranı yüzde 71 oranındaydı.” • Önceki yıllarda gıda içi harcamalar belirlenirken iç edilen içki ve tütün harcamaları ile lokanta ve benzeri yerlerde yenen aş son hesaplamalarda hariç tutulmaktadır.