Aztek Takvimi Şaşırtıyor

[CeyLaN]

Aztek Takvimi Şaşırtıyor İnsanlık, zamanı ölçmek umumi olarak güneşi kullanmış. Farklı yerlerde, farklı dönemlerde gelişen kültürlerde hep bunun izleri bulunuyor. İnsanlık tarihine ışık tutan arkeolojik buluntular içinde önemli bir yere sahip Aztek Takvimi, yok edilmiş bir uygarlığın bilimde vardığı şaşırtıcı noktaları işaret etmesi açısından çok çarpıcı. Günümüzde Meksika'nın başkentindeki Ulusal Antropoloji Müzesi'nde sergilenen Aztek Takvimi anıtı, 15. yüzyılda yapılmış 25 ton ağırlığında, 3.7 metre çapında dev bir yapıt. Monolit, Aztek kültürülünde Cuauhxicalli Kartal Kasesi olarak adlandırılmış ama günümüzde Aztek Takvimi ya da Güneş Taşı olarak biliniyor. Avrupa'da astronomi bilimi daha tam gelişmemişken, Aztekler duygulu hesaplara dayanan bu takvimi, günlük hayatlarında kullanıyorlardı. Anıt, VI. Aztek hanedanının hüküm sürdüğü 1479 yılında inşaa edilmiş ve Aztekler'in baş tanrısı Güneş'e adanmış. Anıtın hem mitolojik, hem de astronomik değeri bulunuyor. Aztek Takvimi, Mexico City'nin meydanı olan Zocalo'dan 17 Aralık 1760'ta çıkarıldı. Bulunduğunda toprağın derinliklerinde gömülüydü. Anıt, Metropolitan Katedrali'nin Batı kulesinin duvarına monte edildi ve 1885 yılına dek orada kaldı. Daha sonra Cumhurbaşkanı Porfirio Diaz'ın emriyle Ulusal Arkeoloji ve Tarih Müzesi taşındı. GÜNLERİ VE YILLARI SAYMAK Aztek Takvimi, esas olarak Mayalar'ınkine benziyor. Mayalar'ınkine eş olarak 1'den 13'e dek numaralandırılan bir döngüde yine eden 20 adet gün adı var. Aztek Takvimi 365 günlük (20'şer günlük 18 ay, artı 5 uğursuz gün) bir güneş takvimi ile 260 günlük (20'şer günlük 13 devre) bir dinsel yıldan oluşuyor. Birbirine koşut giden bu iki yıl döngüsü, 52 yıllık daha büyük bir döngünün parçası. Taşın tam ortasında Aztek Güneş Tanrısı Tonaiuth'un yüzü bulunuyor. Bu yüzün çevresinde de tanrının önceki cisimleşmiş biçimlerini yansıtan ve dünyanın dört eski çağını simgeleyen kare biçimindeki dört pano var. Bunları da Aztek ayının 20 gününü simgeleyen işaretler çevreliyor. Aztekler Mayalar'a göre daha ilkel bir numaralandırma sistemi kullanıyorlardı ve tarihleri kaydetmek de de daha az özenliydiler. Yıl içinde tekrarlanan olayları da farklı biçimlerde kaydediyorlardı. Ancak takvime göre işaretlenen bazı tarihler incelendiğinde, Miladî Takvim ile taşıdığı benzerlikler de göze çarpıyor. Meksikalılar, peridyodik kiyametleri ve dünyanın yeniden yaratılışına inanıyorlardı. Dünyanın çeşitli doğal afetlerle yok olacağını belirtiyorlardı. Aztek takviminde iki farklı vakit birimi var: Tonalpohualli ve xiuhpohualli. Her iki sisteminde farklı amaçları var. Tonalpohualli "günleri saymaya yarayan" bir sistem. Maya kenti Copan'daki belirli bir noktaya her 260 günde bir güneş vurduğunu gözlemleyen insanların bulgularına dayanıyor. Bu nedenle ilk sistem, 260 günlük bir döngüye (yıl) sahip. Bu 260 gün, 20 periyoda bölünmüş duruma ve her periyotta 13 gün bulunuyor. Bu periyotlara da trecena adı veriliyor ve hiyeroglif bir simge ile tanınıyor. Aztekler bu takvimi dini amaçlarla kullandılar. Aztek rahipleri takvimi ev inşaası, hasat zamanı gibi işlerin düzenlenmesi amacıyla işaretliyorlardı. Xiuhpohualli ise "yılları saymaya yarayan" bir sistem. Bu takvim 365 günden oluşuyor. Aztek devletinin tarım ve törenler için kullandığı resmi takvim de bu. 18 aya bölünen bu takvimde, her ay 20 günden oluşuyor. Aylara veintenas adı veriliyor. Haftalar ise 5 gün sürüyor. Arada belirsiz bir 5 günlük süre var. "Nemontemi" adı verilen bu 5 günlük süre, eski yıl ve yeni yıl arasında bir dönem. Bu dönemde festivaller düzenleniyordu. İnsanlar en iyi giysilerini giyiyor, dans ediyor, şarkı söylüyordu. Rahipler kurban törenleri düzenliyorlardı. Her 52 yılda bir Tonalpohualli ve Xiuhpohualli takvimleri kesişiyor. Bu da Mezo-Amerikalılar için "yüzyıl" anlamına geliyor. Bu dönemde 12 günlük bir festival düzenleniyor. GİZEMLİ GELİŞMELER İnsanlık, zamanı ölçmek umumi olarak güneşi kullanmış. Farklı yerlerde, farklı dönemlerde gelişen kültürlerde hep bunun izleri bulunuyor. Arkeolojik bulgular, bize insanlık tarihinin ilginç gerçeklerini gösteriyor. Aztekler'in dışında, Maya, Tibet, Afrika ve İbrani kültürlerinde de eş takvim düzenleri var. 15, yüzyıl Aztekler için parlak bir dönemdi. Uygarlıkları kültürde ileri noktalara ulaşmıştı. Avrupa'da Astronomi biliminin temelleri henüz yeni atılırken, onlar gelişmiş takvimleri ve gözlemleriyle dikkat çekiyorlardı. Matematikte, mimaride ve tekstilde çok gelişmişlerdi. Aztek topraklarında her biri birer mimari ve mühendislik dehasını gösteren piramitler kuruluyordu. Aztekler'in ilginç gelişimi konusunda bugüne dek pek çok farklı görüş ileri sürüldü. Bir kısım araştırmacı, bu uygarlığı uzaydan gelen ziyaretçilerle, bir kısmı da mucizelerde bağdaştırdılar. Ancak eldeki buluntular bize hala Aztekler'in o dönemde nasıl bu kadar gelişmiş bir uygarlık yaratabildiğini, hangi evrelerden geçerek Aztek Takvimi gibi bir yapıtı ortaya çıkarabildiklerini tam olarak açıklayamıyor.