Partiler ve Çok Partili Döneme Geçiş Denemeleri

[BuraK]

Partiler ve Çok Partili Döneme Geçiş Denemeleri · 23 Nisan 1920’de açılan ilk TBMM’de siyasi partiler yoktur. Bütün vekiller Misak-ı Milli’yi gerçek­leştirme fikri etrafında birleşmişti. · İlk anayasa ha­zırlanırken; mecliste Tesanüt, İstiklal, Islahat ve Halk Zümresi gibi gruplar oluştu. Mustafa Kemal bu zor durumun aşılabilmesi için meclis de 1. Grup da denilen Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu’nu kurdu. · Mustafa Kemal, yapacağı işleri bu grupla birlikte yapmaya çalıştı. Bu grubun karşı­sında olanla­rın tümüne ani 2. Grup ya da Mu­hafaza-i Mu­kaddesat Grubu dendi. · Lozan görüşmelerinin olduğu dönemde, devletin yönetim şekli ve barıştan sonra izlenecek iç politika konusunda mecliste görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Bu vaziyet karşısında meclis, 1 Nisan 1923’de se­çimlerin yeniden yapılarak meclisin yenilenmesi kararını alarak dağıldı. · Mustafa Kemal yeni meclis için yapılan seçimlere inkılâpçı kişilerin namzet olmasını sağladı. · Seçimler, 23 Nisan 1923’de yapıldı ve II. Meclis 11 Ağustos 1923’de çalışmaya başladı. Lozan Antlaşması’nın onaylanması, Ankara’nın başkent duyuru edilmesi ve cumhuriyetin duyuru edilmesi gibi birçok iş II. Meclis tarafından yapıldı. · 1923.1927 arasındaki büyük inkılâpları yaptığından dolayı II. Meclise inkılâpçı meclis de denilir. Cumhuriyet Kamu Fırkası · Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu, 9 Eylül 1923’de Kamu Fırkası’na dönüştü. Mustafa Kemal, gerçekleştirmeyi düşündüğü inkılâpları parti programına koymuş ve bu partiyi her hangi bir toplumsal sınıfın değil; bütün halkın partisi yap­maya çalışmıştır. Mustafa Kemal bu şekilde inkılâpları halka mal etmek istiyordu. · Kamu Fırkası, 1924’de Cumhuriyet Kamu Fırkası (CHF); · 1935’de ise Cumhuriyet Kamu Partisi adını almıştır. Bu partinin başkanlığını ve cumhurbaşkanlığını 1938’e kadar Mustafa Kemal yürüttü. · 1938 ile 1950 arasında İsmet İnönü, CHP’nin başkanlığını yürüttü. Parti, 1980’de kapatıldı. · CHF, devletçilik ilkesini benimsemiş olmasından dolayı kendisinden sonra kurulan partilerden ayrılır. Açıklama: · Halkın dilek ve şikâyetlerinin meclise daha iyi yansıması için çok partili yaşam denendi. Fakat gerek kamu buna hazır olmadı­ğından gerekse inkılâplar tam olarak oturmadığından dolayı çok partili hayatın uygulanması sonraya bırakıldı. · Tek Parti Sistemi, hükümetin denetlenmesini ve eleştirilmesini güçlendirmekteydi. Terakkiperver (İlerici) Cumhuriyet Fırkası · Milletvekilleri arasında saltanatın kaldırılması, halifeliğin kaldırılması ve cumhuriyetin ilanı sonu­cunda görüş ayrılıkları ortaya çıktı. · Kamu Fırkası içinde en çok karşı çıkılan konular devletçilik ve inkılâpçılık oldu. · Görüş ayrılıklarının giderek art­ması sonucunda CHF’den ayrılan milletvekilleri ile ordudaki görevlerinden ayrılan milletvekilleri, 17 Kasım 1924’de Terakkiperver Cumhuriyet Fırka­sı’nı kurdular. · Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy ve Adnan Adıvar partinin ileri ge­lenleridir. · TCF, devletçilik ile inkılâpların hızlı ve köktenci olmasına karşıydı. · Ekonomide liberalizmi benimsi­yordu. · Partinin dini inançlara saygılı olduğunu slogan haline getirmesi, eski düzeni isteyenleri bu partide topladı. · TCF, Şeyh Sait İsyanı sonucunda Bakanlar Kurulu kara­rıyla kapatıldı.Açıklama: · TCF ilk muhalefet partisidir. · Rejimin yeniliğinden dolayı bu partinin kurul­ması acelecilik­tir.