Elviye-i Selâse (Üç Vilayet)

[BuraK]

Elviye-i Selâse (Üç Vilayet) Kars Ardahan ve Batum sancaklarına verilen ad. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) sonunda yapılan Ayastefanos Antlaşması ve Berlin Kongresi uyarınca Elviye-i Selâse savaş tazminatı karşılığı olarak Çarlık Rusya'sına verildi. Ruslar Osmanlı Devleti'nden Türk ordusunun Kafkaslarda yaptığı ziyan savaş masrafları Rus demiryollarına ticaret ve ihracatına Rusya'nın güney kıyılarına yapılan ziyan ve Türkiye'deki Çarlık Ruslarının uğradığı ziyana karşılık olmak üzere 1 410 000 000 Ruble (245 000 000 Osmanlı altını) istediler. Çarlık Rusya'sının nakit tazminatının toprak parçasıyla ödenmesi isteğini Osmanlı Devletinin de müspet karşılaması sonucunda Dobruca'da Tulça sancağı yani Süne İshakçı Mecidiye Maçin Babadağ Hırsova Köstence kazaları Tuna adaları Kuzeydoğu Anadolu'da Kars Ardahan ve Bayazıt Rusya'ya bırakıldı. Ancak verilen topraklar istenen savaş tazminatının hepsini karşılayamadı Osmanlı Devleti Rusya'ya 310 milyon Ruble borçlu kaldı. Yine antlaşmaya göre Rusya'ya verilen topraklardaki halkın mallarını satma hakkı serbest bırakılmakta üç yıl içinde göç etmeyenlerin Rus uyruğuna girmiş olacakları belirtilmekteydi. Berlin Konferansı'nda İngiltere-Rusya ve İngiltere-Türkiye itilâfnamelerine müsait bir değişiklik yapıldı. Eleşkirt vadisiyle Bayazıt Osmanlılara art verildi. I. Dünya Savaşı'nda Rusya'nın yenilgiyi kabul etmesinden sonra imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması'na göre Elviye-i Selâse'nin plebisit sonucu Osmanlı Devletine bağlanması hakkı tanındı. Ancak Mondros Mütarekesi (30 Ekim 1918) Osmanlı Devletinin bu sancakları altı hafta içinde boşaltması mecburiyetini koyuyordu. Elviye-i Selâse'nin bu sefer İngilizlerin de desteklediği Gürcüler ile Ermenilere verilmesi öngörüldü. Ancak yerli kamu silahlanarak Ermeni ve Gürcü kuvvetlerine karşı direnişe geçti. Millî Türk hükümeti ilk askerî ve siyasî zaferini Kars Ardahan sancaklarını Aras'ın doğusundaki Sürmeli (Iğdır Kulp Tuzluca) ve Batum sancağının güney topraklarını (Artvin) işgalden kurtarmak suretiyle sağladı. Batum Acarlar ülkesi Çürüksu bağımsız bir cumhuriyet olan Gürcistan'a bağlandı. Bu değişiklikler Kars (1920) ve Moskova (1921) antlaşmalarıyla gerçekleşerek resmiyet kazandı.