VAKANÜVİS Nedir ?

[BuraK]

VAK'ANÜVİS Nedir ? Osmanlı İmparatorluğu'nda olayları kaydetmekle görevli devlet memuru. Vak'anüvisler, Dıvanıhümayun'a bağlı reisülküttabın emrinde çalışırlardı. Osmanlı Devleti'nde olayların resmî devlet görevlilerine yazdırılması Fatih devrinde başlar. Bu ilk resmî tarihçilerin adı "şehnameci"ydi. Bunlar daha çok padişahın resmî ve özel hayatını yazmakla görevliydiler. Osmanlı resmî tarihçilerine "vak'anüvis" adının verilmesi 17. yüzyılda başladı. İlkin Abdurrahman Paşa, 1648-1684 yılları arasındaki olayları kapsayan ve "Vak'ayiname" adını verdiği bir tarih yazdı. Vak'anüvis adıyla atanan ilk resmî görevli de Mustafa Naima Efendi oldu (1699). "Naima Tarihi" adıyla bilinen "Revzatü'l-Hüseyn fi Hulâsat-i Ahbaril-Hafıkeyn"i (Doğu ve Batı Haberlerinin Özeti Hakkında Hüseyin'in Bahçesi) yazdı. Vak'anüvisler de kendilerinden önceki şehnameciler gibi daha çok resmî olayları, resmî görüşlere müsait olmasına dikkat ederek yazdılar. Ayrıca yangın, deprem, salgın hastalıklar gibi büyük toplumsal felâketlerden söz ettiler. Yazdıkları olayların büyük çoğunluğunun belgelerini (gizli olmaları nedeniyle) göremediklerinden, belgelere değil, tanıklara, söylentilere dayanıyorlardı. Pek azı, üstü kapalı da olsa gerçekleri söyleyebildi. Bunun yanında bu tarihlerin, Osmanlı divan edebiyatının gelişmesinde katkıları olduğu bir gerçektir. Her biri "üslûpçuluk" kaygısıyla yazılmış, tarih olduğu kadar sanat yapıtı niteliği taşımasına da özen gösterilmiş bu yapıtlar, divan nesrinin önde gelen örnekleri arasında yer almaktadır. Vak'anüvisler ve anlattıkları dönemler sırasıyla şunlardır: Rifat Efendi (müsveddelerini Raşit Efendi'ye devretti), Raşit Efendi (1661-1722); Çelebizade Asım Efendi (1722-1729); Sami Efendi (müsveddelerini Subhi Efendi'ye devretti), Şakir Efendi (müsveddelerini Subhi Efendi'ye devretti), Hıfzi Efendi, Subhi Efendi (1730-1743); Şefik Efendi (1743); Süleyman İzzî Efendi (1743-1752); Rahmi Efendi, Hakîm Efendi, Çeşmizade Mehmed Ubeydullah Efendi, Mehmed Said Efendi, Behçet Efendi, Vasıf Efendi (1753-1774); Süleyman Molla, Enveri Sadullah Efendi (1775-1779); Mehmed Edib Emin Efendi (1792); Halil Nuri Efendi (1794-1798); Pertev Efendi (müsveddeleri Asım Efendi'ye devredildi), Amir Efendi (müsveddeleri Asım Efendi'ye devredildi), Mütercim Asım Efendi (1788-1808), Şanizade Mehmed Ataullah Efendi (1808-1820); Mehmed Esad Efendi (1821-1824 ve Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması); Mehmed Recai Efendi, Nail Efendi, Cevdet Paşa (1773-1825); Ahmed Lütfi Efendi (1825-1848); Muallim Naci Efendi, Abdurrahman Şeref Efendi.