Okul öncesi Dönemde Yaratıcılığın Geliştirilmesi

[ZaLim]

Okul öncesi Dönemde Yaratıcılığın Geliştirilmesi

Yeni bir yüzyılın başlangıcında hızlı gelişmeler ve yenilikler tüm canlıları etkilemektedir. Özellikle yeni, kuvvetli ve yaratıcı bir insan modelinin oluşturulması için ülkelerarası bir rekabet söz konusudur.
Teknoloji hızla gelişirken ona ayak uyduracak olan insan aktif, ileriyi görebilen, kendini tanıyan ve anlat?m edilebilen, etraf olanaklarını ve teknolojiyi en iyi şekilde kullanabilen yaratıcı yapıya sahip özelliklerle yetiştirilmelidir.

Yaratıcı bireyleri yetiştirmede eğitim programları çok önemlidir. Teknolojide olan değişimler doğal olarak eğitim programlarındaki değişimi de beraberinde getirmektedir. Çağdaş eğitim; okulöncesi dönemden başlayarak çocuğun düşüncelerini merak etme, gözlem, buluş yeteneklerini geliştirme amacını taşır. Geleneksel eğitim sistemi ise çocukta yaratıcılığı körelterek ezbercilik, verilenlerin aynen uygulanması, tecrübe yoksunluğu gibi öğretim yöntemleriyle gelişmeye çok açık olan yaratıcılığı engellemektedir.

Bu mevzu, bahis ile ilgili yapılan araştırmalar sonucunda tanımlamada en çok kabul edilen ve ağırlık verilen yaratıcılık kavramındaki süreç-ürün ve yaşantı ögeleridir.

Yaratıcılık, her bireyde varolan ve insan yaşamının her bölümünde bulunabilen bir yeti, günlük yaşamdan bilimsel çalışmalara dek uzanan geniş bir alanı içine saha süreçler bütünü, bir tutum ve davranış biçimidir.

Bu tanım dışında da birçok tanımla karşılaşmak mümkündür.

• Torrance yaratıcılığı, boşlukları rahatsız edici ya da noksan öğeleri sezip, bunlar hakkında düşünme ve varsayımlar kurmak, bunları sınamak, sonuçları karşılaştırmak ve bu varsayımları değiştirip yeniden sınamak olarak tanımlarken,

• Bartlett, ana yoldan ayrılma, deneye açık olma, kalıplardan kurtulma,

• Wallach ve Kogan çok sayıda çağrışım üretebilme ve bu üretmede hür olabilme, ancak bunu yaparken de özden ayrılmama ve sapmama,

• Taylor, yeni ve geçerli fikirlerin yaratılmasıyla sonuçlanan fikirler süreci,

• Guilford ise yaratıcı düşünce alışılmamış düşünce, esneklik, orijinallik ve akıcılıktır,

şeklinde tanımlamışlardır.

Yaratıcılık hem düşünsel, hem romantik yaşamı anlat?m etmektedir. Yaratıcı bir faaliyet derhal kendiliğinden oluşmaz. Cesaretlendirme ve yol gösterme aracılığı ile yaşam biçimi hâlini alan, devaml? bir yöntemdir. Yaratıcılıkta özgünlük, olağanüstülük, kaide dışılık, değişik olma (sıradışılık), bilinenlerin dışında kullanma, şimdiye değin olduğundan başka bir biçimde birleştirme gibi özellikler bulunur. Yaratıcı bireylerin; öğrenmeye hazır, ilgili, dilde, çağrışımlarda, düşünsel alanda ve anlatımda akıcı, düşüncede esnek ve özgür, meraklı, dü? gücünü kullanabilme, deneme, araştırma, sınama, bulma, kalıplardan kurtulma ve yeni fikirler üretme, farklı olana yeniliğe karşı istekli olma, görülmemiş ve benzersiz olan şeyler üzerinde durabilme ve riski göze alma gibi belirgin özellikleri vardır.

Yaratıcılık Eğitimi Neden Gereklidir?

Doğuştan getirilen bir kabiliyet olan yaratıcılık öğrenilebilecek bir özellik değil desteklenip, geliştirilecek bir yetidir.

Doğumdan itibaren müsait bir fiziksel çevre, çocuğa göre hazırlanmış destekleyici bir program ve bu alanda özenle yetiştirilmiş personelle bu yeti geliştirilebilir.

Yaratıcılık eğitimi almak çocukların;

• Karşılarına çıkan fırsatlardan yararlanmalarını,

• Karşılaştıkları güçlükleri yenmek için yeni çözüm yolları bulmalarını,

• Her şeyi merak ederek soru sormalarını ve tahminlerde bulunmalarını,

• Araştırma ve tecrübe yapma eğilimlerini arttırmalarını,

• Dü? güçlerini geliştirmelerini,

• Yeni ve değişik buluşlar ortaya koymalarını,

• Bir mevzu, bahis üzerinde alaka ve dikkatlerini uzun süre tutabilmelerini,

• Ayrıntılara dikkat ederek yanlış ve eksiklerini hissedebilmelerini,

• Yeni oyunlar keşfetmelerini,

• Çevrelerini ?ekil ve mekan ilişkisiyle görebilmelerini,

• Kendilerine güvenen, kendilerini geliştirip gerçekleştirebilen ve bağımsız olabilen kişilikler geliştirebilmelerini,

• Kendilerini dış dünyaya, beraber yaşadıkları ve tüm insanlara açık tutabilmelerini,

• Kendilerini yalnız bugün için değil, yarın için de hazırlayabilmelerini,

• Dengeli ve coşkulu, akıllı ve duyarlı kişiler olabilmelerini,

• His ve düşüncelerini farklı yollarla anlat?m edebilmelerini,

• Yeni yaşantıları denemeye cesaretle katılmalarını,

• Ayrıntılara dikkat ederek, yanlış ve eksiklikleri kolayca farkedebilmelerini sağlar.

Çocukta Yaratıcılık Gelişimi

Yaratıcılığın gelişimi, kişinin diğer gelişim alanlarından oldukça farklıdır. Bu yüzden ebeveyn baba ve eğitimcilerin çocukların yaş düzeyleri ve bireysel farklılıklarına göre gösterdikleri yaratıcı düşünme özelliklerini bilmeleri gereklidir.

Okul Öncesi Dönemde Yaratıcılığın Gelişimi

Yaratıcılık hayatın ilk yıllarında çocuğun oyununda bilhassa annenin bebeği ile oynadığı oyunlar esnasında kendini gösterir. Yaratıcı davranışın ortaya çıkıp gelişmesinde en aka rolü bebeğin ebeveyn veya yerini tutan kişiyle olan ilişkisi oynamaktadır.

Yaratıcılığın gelişmesinde taklidin önemi vurgulanmaktadır. Çocuklar doğdukları andan itibaren duydukları sesleri, gördükleri hareketleri ve daha sonra da bazı değerleri taklit ederler. Çocuğun taklit repertuarı zamanla gelişir. Oyunlarında yetişkinlerin konuşma tarzlarını, davranışlarını, mimiklerini model almaya başlar. Fakat burada çocuğu istenmeyen modelin etkilerinden korumak gerekir. Çocuk çevresindeki kişileri taklit ettikten sonra zamanla kendi dünyasını oluşturmaya ve dü? gücünü geliştirmeye, çevreden gördüklerini de buna ekleyerek yaratıcılığını kullanmaya başlar. Okul öncesi dönemde kendini anlat?m etme yolları olan resim yapma, yaratıcı hareketler, öykü anlatma, dramatizasyon esnasında çocuk yaratıcılığının en yüksek aşamasına ulaşır .

Yeni doğan bir bebek duyu sistemlerini kullanarak çevreyi tanımaya, dış dünyaya ahenk sağlamaya çalışmaktadır. Önceleri nesneleri ağzına alarak onları bu yolla ayırt etmeye çalışır. El ve kasları geliştikçe dokunma duyusunu kullanarak çevreyi araştırır. Bu nedenle; duyuların uyarılması ve tüm duyuların birarada eşgüdüm içinde kullanılmasının sağlanması, çocuğun tüm düzeylerdeki eğitiminde mühim katkılar sağlayacaktır. Bu nedenle yaratıcılığın geliştirilmesinde mühim rolü olan duyuların bebeklikten itibaren uyarılması, ortam düzenlenmesi gereklidir .

Ligon (1957) çocukların yaratıcılık gelişimleri üzerinde durmuş ve yaratıcılık gelişimini yaşlara göre incelemiştir.

Doğumdan İki Yaşa Kadar: Ligon’a göre çocuğun dü? gücü ilk yılda gelişmeye başlar. Çocuk bu dönemde nesnelerin isimlerini sorar, yeni sesler ve ritimler oluşturur, bir şey yarattığı vakit onu bitirmeden evvel isimlendirmez, iki yaşındayken günlük rutin işleri önceden tahmin eder. Dokunma, tatma ve görme yoluyla herşeyi denemeye heveslidir. Çok meraklıdır. Fakat merakını kendine özgü yollarla anlat?m eder. Bu dönemde yaratıcılığın gelişimi pek çok yollarla uyarılabilir. Dü? gücü kolay oyunlar, aka bloklar ve dolgu oyuncaklarla harekete geçirilebilir. Bu dönemde ana-babalara çocuklarıyla kolay sözel oyunlar oynamaları ve çocuklarının kendi yarattıkları şeylere verdikleri isimleri soru sormadan kabul etmeleri önerilir. Yine kelimelerin mana kazandığı bu dönemde çocuklarına kelime öğretmeye çalışmaktan çok, kelimelerle ilgili şarkılar söyleyebilir.

İkiden Dört Yaşa Kadar: Bu dönemde çocuk dünyayı, yaşantıları ve yaşantılarının sözel ve hayali oyunlarla tekrarı sayesinde öğrenir. Dikkat süresi kısadır ve yönlendirilmediği takdirde yaptığı etkinlikler sık sık değişir. Bağımsızlık duygusu gelişmeye başlar ve herşeyi kendisi yapmak ister. Bu vaziyet kendi yeteneklerine güvenmesini sağlar. Çevreye olan merakı hâlâ devam etmektedir. Çevreyi kendine özgü yollarla keşfederken, yetişkinleri bunaltan sorular sormayı da ihmal etmez. Yaşadığı dünyayı keşfederken onunla ahenk sağlamayı da öğrenir.

Bu dönemde çocuklara yapılmış oyuncaklardan çok dü? gücünü harekete geçirebilecek, değişik şekiller oluşturulabilecek bloklar veya tuz seramiği verilebilir. Yine ebeveynler çocuklarıyla içinde yaşadıkları dünyayı beraberce keşfetmelidirler. Onları kendi başlarına yapmaları için cesaretlendirmelidirler.

Dörtten Altı Yaşına Kadar: Bu dönemde çocuk ilk kere plan yapma becerisini öğrenir. Önceden bildiği oyunları ve işleri planlamaktan çok hoşlanır. Merakı sayesinde doğruyu ve yanlışı öğrenir, ilişkilerin nedenlerini anlamasa bile olaylar arasında ilişki kurar, hayali oyunda pekçok rolleri dener. Bu yaşlarda diğer insanların his ve düşüncelerinin farkında olur ve kendi davranışlarının başkalarını nasıl etkileyeceğini düşünmeye başlar. Bu dönemde kelime oyunlarıyla, yeni deneyimler yaratıcı sanatlar yoluyla kendine itimat gelişebilir. Çocukların yarattıkları ürünler yetişkin standartlarıyla karşılaştırılmamalıdır. Bu dönemde ana-baba ve öğretmenler çocukların fikirlerine göre değerlendirmeli ve yararlanmalıdırlar.


Alıntı