Türkiyede Yer Göçmeleri ve Yer Kaymaları

[Lucas]

Türkiyede Yer Göçmeleri ve Yer Kaymaları Yer göçmeleri, yer altındaki mağaraların tavanlarının çökmesi olayıdır. Sık görülmez. Yer kaymaları (heyelan) ise sık görülen olaylardır. Heyelan; toprağın, kayanın ve tabakaların bulunduğu yerden,yamaç aşağı kayması olayıdır. Heyelan oluşumunda; Arazi eğiminin çok olması Üstte geçirimli (kalker, kum vb.) altta ise geçirimsiz (kil gibi) tabakaların olması. Kar erimeleri veya sağanak yağışlarla toprağın suya doyması Tabakaların eğim yönünde uzanması gibi koşulların birarada bulunması gerekir. Uyarı: Heyelan oluşumunda yer çekimi etkisi rol oynar. Türkiye'nin her bölgesinde görülen heyelanlara en esık Karadeniz Bölgesi'nde rastlanır. Kar erimelerinin olduğu ilkbahar aylarında daha sık görülür. Not: Heyelan oluşumlarını önlemek için, arazinin doğal eğimi, yol, tünel, maden ocağı açma gibi nedenlerle bozulmamalıdır. TÜRKİYE'DE TOPRAK EROZYONU VE KORUNMA YOLLARI Erozyon; aşınma, aşındırma demektir. Yüksek yerler dış kuvvetler tarafından aşındırılarak düzleştirilir. Yeryüzünde yamaç eğimi, nebat örtüsü ve su akışı ile toprak örtüsü arasında bir denge yer alır. Bu denge içerisinde yüzey eğimi dış kuvvetler tarafından aşındırılarak eğim azaltılır. Buna "doğal erozyon" denir, zararsızdır. Çünkü aşındırılan ve süpürülen toprağın yerine alttan yeni toprak oluşur. Ancak arazi eğiminin insanlar tarafından bozulması,bitki örtüsünün tahrip edilmesiyle doğal denge bozulunca erozyon hızlanır. Bu hızlanmayla toprak tümüyle tahrip olur. Yerine yeni toprak oluşamaz. Buna toprak erozyonu denir. Türkiye gibi arazisi engebeli olan ülkelerde erozyon fazladır. Kaybedilen verimli topraklar baraj göllerine, deniz ve göllere taşınmaktadır. Erozyon Nedenleri: Arazinin dağlık ve engebeli yapıda olması nedeniyle, eğimli yamaçlara düşen sağanak yağışlar sel suları oluşturmakta ve yüzeydeki toprağın aşınmasına yol açmaktadır. Doğal nebat örtüsünü oluşturan ormanlar, tarla açmak için yakılmakta, meralar ve çayırlar sürülerek tarla haline dönüştürülmektedir. Merada aşırı otlatmalarla doğal nebat örtüsünün tahrip edilmesi erozyonu hızlandırmaktadır. Ülkemizde ilkbahar ve yaz aylarında oluşan yağışlar, sağanak yağışlardır. Bu yağışla toprak suyu derhal enlemediğinden selcikler, selciklerin birleşmesi ile de sel sulan oluşmaktadır. Bu sel suları, nebat örtüsünün tahrip edildiği eğimli yüzeydeki toprağı kolayca aşındırıp taşımaktadır. Toprağın altında bulunan ana kaya; kil, kum, mil gibi basit aşmabilen kayalardan oluşmuş ise, yüzeydeki toprağın sürülmesi ile açığa çıkar ve sel suları tarafından yarılır, aşındırılır. (Kırgıbayır) Küçük yerleşim alanları genellikle dağlık, eğimli arazilerde kurulduğu için;bu insanların kullandığı tarım arazisi de eğimlidir. Bu eğimli tarım arazilerinin eğim yönünde (dikey şeritler halinde) sürülmesi erozyonu hızlandırır. Erozyonun Sonuçları: Erozyonla verimli topraklar taşınıp, tarlaları taş, çakıl, kum, mil gibi örtüler kapladığından tarım arazisinde verim azalır. Verimli toprakların denizlere, göllere ve barajlara taşınması ile tarım arazisi daralır.Akarsularla barajlara taşınan kil, mil, kum gibi maddelerle barajlar, ekonomik ömürlerinden (100 - 150 yıl) önce dolmakta ve dönem dışı kalmaktadır. Erozyonla toprağın taşınması, yüzeydeki nebat örtüsünün zamanla ortadan kalkmasına ve çölleşmesine yol açmaktadır. Erozyondan Korunma Yolları Mevcut ormanlarımız korunmalıdır. (Orman yangınları, ormanda tarla açmalar, odun kesme, hayvan otlatma önlenmelidir) Çıplak araziler ağaçlandırılmalıdır. Yamaçlar teraslanmak (basamaklar yapılmalı), sel sularının akış hızı a-zaltılmalıdır. Eğimli arazilerde tarım yapılmamalıdır. Az eğimli arazilerde tarlalar yatay şeritler halinde (izohipslere enlem olarak) sürülmelidir, Anız yakılmamalıdır. Nöbetleşe ekim yapılmalıdır. (Bir yıl çapa gerektirmeyen tahıllar, ertesi yıl çapa gerektiren baklagiller ve patates gibi ürünler ekilmeli) Dağ ve orman köyleri her bakımdan kalkmdırılmalıdır. Halk eğitilmeli, çevre bilinci kazandırılmalıdır.