Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)
Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923) · TBMM’nin açılması ile cumhuriyete dayalı bir devlet kurulmuş ama ortamın müsait olmamasından dolayı kurulan sistemin adı açıkça söylenememiştir. · İtilaf Devletleri’nin İstanbul’u boşaltması ile devlet merkezinin neresi olacağı sorunu ortaya çıkmış; 13 Ekim 1923’de Ankara’nın başkent duyuru edilmesi ile bu mesele ortadan kalkmıştır. · Ekim 1923’de Meclis Başkanı Yardımcısı ve İçişleri Bakanı seçilmesi gerekiyor, ama meclis bu seçim işinde anlaşma sağlayamıyordu. · Meclisin çalışamaz hale gelmesi ise hükümet bunalımını oluşturdu. Bunun üzerine Ali Fethi Okyar hükümeti istifa etti (27 Ekim). · Yeni hükümetin kurulması konusunda da problemler çıktı. Bu aksaklıklar meclis hükümeti sisteminden kaynaklanıyordu. Bu sisteme göre bakanlar, meclisten tek tek seçiliyordu. · Mustafa Kemal, mecliste oluşan bunalımın rejimden kaynaklandığını ve bu bunalımın kabine sistemi ile aşılacağını belirterek cumhuriyetin duyuru edilmesine karar verdi. · Kabine sistemine göre meclis, Cumhurbaşkanı’nı seçecek, Cumhurbaşkanı Başbakan’ı tayin edecek; Başbakan da meclisten uyumlu çalışabileceği kişileri Bakan olarak belirleyerek kabineyi kuracaktır. · Mustafa Kemal, ilk Cumhurbaşkanı, · İsmet İnönü ilk Başbakan, · Ali Fethi Okyar ilk Meclis Başkanı oldu. Cumhuriyetin İlanı’nın Önemi: 1.Rejimin ve devletin adı belli oldu.2.Devlet başkanlığı sorunu çözüldü.3.Kabine sistemine geçildi.4.1921 Anayasası’nda ilk önemli değişiklik yapıldı.5.Daha uyumlu ve yürütmeyi aksatmayacak hükümetlerin oluşması için zemin hazırlandı.6.Meclis başkanlığı ile hükümet başkanlığı birbirinden ayrıldı. Not: Yasama ve yürütme görevlerinin TBMM’nin açıldığı vakit TBMM’ye verilmesi cumhuriyet sisteminin oluşacağının habercisiydi.
|
