Jet Li: Hollywood'la Çin arasında...
Sinema.com 3 Eylül 2007, Pazartesi 10:33Hong Kong'un en önemli aksiyon starı. Hollywood semalarında ise Bruce Lee'nin tahtına namzet gösterilen bir isim. Bir Budist. Kara kuşağı var. "Suikastçi" ile huzurlarımızda olan Jet Li, Uzakdoğu dövüş sanatının ustası olmanın ötesinde bir aktör olduğunu dosta düşmana bir kez daha gösteriyor.
Asıl adı Lei Lin Kit. Sonradan Hollywood'a geldiğinde bu ismi biraz karışık bulan Amerikalı yapımcılar ona Jet Li ismini müsait görmüşler. 43 yıl önce Pekin'de dünyaya gelen Jet Li tam 20 yıldır, kara kuşağıyla Uzakdoğu dövüşlerinden örnekler verdiği 30'u aşkın filmiyle Doğu'nun starı. Hollywood macerası ise son beş yılda yukarılara doğru ivme göstermiş. Pekin'de doğan Li henüz 16 yaşındayken ilk kez kamera karşısına geçmiş. Hatta o zamanlar karmaşık koreografi ya da bilgisayar oyunları olmadığı halde dikkati çekmeyi başarmış ve yeteneğiyle övgü toplamış.

Hong Kong starlığı ise derhal öyle çabucak gelmemiş. Herkes onun adını ve cismini iyi bilse de, büyük şan ve şöhret yedi filmden sonra gelmiş. 1991 yılında çevirdiği "Once Upon a Time in China" ile Hong Kong'un en önemli starı olarak adını duyurmayı başarmış. Çinli efsanevi Uzakdoğu dövüşçüsü ve öğretmeni Wong Fei-Hung'ı canlandıran genç aktör, bu önemli kişiliği Jackie Chan'den sonra yeniden beyazperdede canlandırdı.

Bruce Lee'den sonra Jet Li

Uzakdoğu dövüşlerinin bir başka efsane ismi Bruce Lee'nin 1972 tarihli ünlü bir filminin 1994 yılında yeniden sinemaya uyarlanma projesi söz konusu olduğunda başrolde yer alacak aktör konusunda akla tek ad geldi: Jet Li. "Fist of Fury"de genç aktör, Jing Wu adlı kung fu okulunu Japonların elinden kurtaran sessiz öğrenci Chen Zen rolünde büyük hayran kitlesi topladı. Film, soluk kesen dövüş sahnelerinin bütünleştiği muhteşem koreografi ile öne çıktı. Ve hatta öylesine başarılı oldu ki, Wachowski biraderleri çok etkiledi. Onlar ünlü "Matrix" filmi için daha sonra aynı koreografı, yani Woo Ping'ı işe alacaklardı. Yıllarca Hong Kong topraklarında dövüşen ve adını duyuran Jet Li'nin Amerika çıkartması ise daha sonraki yıllara rastlıyor. "Cehennem Silahı 4" adlı filmde ilk kez kötü adamı oynayan Jet Li, kendine geniş seyirci kitlesi bulmayı başardı. Gariptir ki bu rolü, onun beyazperdedeki yeteneğini ispatladı ve yapımcıların ona şans vermesi için imkan tanıdı.

Amerika çıkartması

Jet Li'nin ikinci Amerika çıkartması 2000 yılında gerçekleşti. "Romeo Ölmeli" ("Romeo Must Die"), kuşkusuz, Li'nin ad yapması açısından "Cehennem Silahı 4"den çok daha müsait bir filmdi. Bilgisayar efektleriyle yaratılan tekmeler ve yumruklar eşliğinde özel efektler bu filmde de işe yaradı. İki yıl önce, yani 2001'de, Fransızların aksiyon konusundaki en yetenekli ismi Luc Besson oturdu bir senaryo yazdı ve Jet Li başrolü oynadı. Sonuç: "Ejderin Öpücüğü"! Kanlı bir Uzakdoğu dövüşü isteyen herkesin isteğini yerine getiren bir koreografi vardı bu kez ortada. Üstelik Bridget Fonda da yardımcı kadın rolüyle bu erkeksi sahnelere romantik bir ebat kazandırıyordu; Fransız oyuncu Tchéky Karyo da cabası.

Doğuştan dövüşçü

1998 yılında Amerika'da gerçekleştirdiği bu patlamadan sonra Jet Li, sonunda gerçekten de bir dünya starı olma yolunda önemli bir adım atmış oldu, aslında artık o bir dünya starıydı. Yani memleketlileri Bruce Lee ve Jackie Chan'den sonra dünya vizyonuna ulaşan üçüncü dövüşçü oldu. Yıllar öncesine dönersek küçük Li Lian Jie'nin büyüme çağlarının son radde sancılı olduğunu görüyoruz. Babasını çok küçük yaşta kaybetmiş, ama neyse ki kendisini çok seven bir annesi varmış. Eh, iyi huylu bir çocukmuş, okulda çok başarılı olmuş ve öğretmenleri tarafından da çok sevilmiş. Üniversitede başarısı bir yana, Jet Li, Uzadoğu dövüş sanatları okulunda ustası Wu Bin'in en sevdiği öğrenci olmuş. Çok çalışıyor ve doğuştan yeteneğini geliştirmek için elinden geleni yapıyormuş. Ancak küçük tefek öğrencimiz, bu ağır çalışmalar nedeniyle öylesine bitkin düşmüş ki annesi oğlunun bu tutkusunu bırakmasını istemiş ve hatta bisiklete bile binmesine ruhsat vermemiş. Oysa küçük Li Lian Jie, her gün antrenmanlarına devam etmiş; hava koşulları ne olursa olsun aldırmamış. Uzakdoğu dövüşlerine karşı olan bu tutkulu sevdası gün geçtikçe artmış. 11 yaşında Çin'deki uluslararası şampiyonada birincilik kazanmış. Gerisi malumunuz, 16 yaşında ilk kez kamera önüne geçiş ve çok sevdiği dövüş sanatını beyazperde önünde icra ederek Hong Kong'dan dünya vizyonuna uzanan bir şöhret...

Çin'de bir numara!

Jet Li aslında diğer Hollywood film yıldızlarına pek benzemiyor. Ülkesi Çin'in en saygıyla anılan dövüş ustalarından birisi. 13 yaşında şampiyonlar listesine katılması bir yana, zamanında Beyaz Saray önünde Nixon'a Çin'in dışa açılması konusunda dileklerini iletmiş. Aslında Bruce Lee veya Jackie Chan'in aksine Li, tam anlamıyla memleketli. Yani Hong Konglu filan değil, bizzat Çin'den. Hani 'ne var yani' diyebilirsiniz, ama bu nedenle Çin daha da bir gurur duyuyor onunla. O, milli bir kahraman olduğu kadar gençlerin de örnek aldığı bir 'rol model'i. Yani vaziyet çok ciddi. Özellikle Kung fu başta olmak üzere, dövüş sanatları konusunda en yoğun nüfusun Çin'de olduğunu düşünürsek, Jet Li'nin başarısını anlayabiliriz herhalde... Ancak dediğimiz gibi, ülkesinde bu kadar başarılı olan, neredeyse 'tapılan' bir ismin dışarıda başarılı olması çok zor olabiliyor. Jet Li maalesef ABD'de vatandaşlık alabilmek için tam iki yıl uğraşmış, ama nafile. Neyse ki 1993 yılı onun için bir açılma yılı olmuş. Ve aynı yıllarda yabancıların Hong Kong filmlerine olan ilgisi bu açılmayı körüklemiş.

Tarantino'nun desteği

Örneğin New Line Cinema şirketi Rumble in the Bronx ile Jackie Chan'in üç ayrı projesine daha imza attılar. Miramax, Quentin Tarantino'nun tavsiyeleriyle Hong Kong'a yöneldi ve sonunda Hollywood'da 'Çin devri' başlamış oldu. Jet Li'yi "Fist of Legend"da gören Tarantino, bu oyuncunun önemli bir Hollywood starı olabilmesi için sağa sola tavsiyelerde bulunmaya başladı. Gerçi Tarantino'nun daha sonra bu projeler üzerine ilgisini kaybettiği söylense de sonuçda Jet için Hollywood'da bir istikbal başlamıştı. Bildiğiniz gibi sonuçta Jet Li bir star. Yani bir dünya starı. Budizm dininde. Güçle değil, gücün nasıl kullanıldığıyla ilgileniyor. İktidar değil, iktidarın insanlara neler yaptığına baş yormakla meşgul. Dinine çok bağlı. Adalet onun için bir yaşam amacı. Gerçi sebep böyle vurdulu kırdılı filmler çektiğini soranlara cevabı pek yok. "Geniş kitlelere savunma ve gücün kullanılma biçimini öğretiyoruz" diyor, belki haklıdır kendince.

Lakin gerçek olan tek şey var: Geçtiğimiz yıllarda, "Tek", 1994 yapımı filmi "Kızıl Ejder" ve "Beşikten Mezara"yla sinemalarımıza misafir olan Jet Li sonrasında "Kahraman" ile sinemalarımıza arz-ı endam etmiş ve bu filmle sadece şampiyon bir dövüşçü olmadığını, aynı zamanda iyi bir aktör olduğunu bir kez daha hatırlamamızı sağlamıştı. Li, Morgan Freeman'la beraber rol aldığı, "Kır Zincirleri"nde, kimilerine göre tekrar oyunculuk yeteneğini pek sergileyemediği bir işe soyunmuş gibi gözüktü. Ancak "Kahraman"ın yapımcılarının imzasını taşıyan, yeniden Hong Kong'a döndüğü "Korkusuz"daki performansıyla Li tekrar göz doldurdu. Anlaşılan Li, Hollywood'da yaşadığı tıkanıklığı aşmanın bir yolunu bulmuştu: Vatana dönüş.

Ancak Li, bunun topyekün bir dönüş olmadığının sinyallerini Hollywood'a vermekten art durmadı. "Suikastçi"un ("Rogue Assassin-War") ardından tekrar Çin yapımı "Warlords"da yer alsa da, oyuncunun sırada vizyon bekleyen filmleri hep ABD menşeli: "The Forbidden Kingdom" (2008), "Snow and the Seven" (2008) ve "The Mummy: Tomb of the Dragon Emperor" (2008).