Sasani İmparatorluğu
Sasani İmparatorluğu İmparatorluk düzeninin gevşediği ve son kralın imparatorluğun vasallarından biri olan I. Ardeşir tarafından yenilmesi üzerine Part İmparatorluğu MS 224'te sona erdi. I. Ardeşir Sasani İmparatorluğu'nu kurdu. Ülkeyi ekonomik ve askeri alanda reformlarla geliştirmeye başladı. Sasaniler Ahamenişler tarafından çizilen sınırlar içinde onlara Erânshahr veya Iranshahr "Aryanların Ülkesi" İranlılar diye atıfta bulunarak başkentleri Tizpon olmak üzere imparatorluklarını kurdular.Romalılar art arkaya I. ArdeşirI. Şapur ve II. Şapur ile girdikleri savaşları kaybettikleri için çok mesele yaşadılar. Sasani hükümranlığı döneminde Roma İmparatorluğu'na karşı kazanılan zaferler Roma'da o kadar büyük bir karamsarlık yarattı ki tarihçi Cassius Dio şunları yazmıştır:“ Bu bizim için büyük bir korku kaynağı idi. Doğudaki lejyonlarımız için Sasani Krallığı o kadar ürkütücüydü ki çok azı onlarla savaşmak istiyor art kalanlar ise savaşma konusunda tamamen isteksiz davranıyordu..” Part ve daha sonra Sasani devrinde İpek Yolu üzerindeki ticaret Çin Mısır Mezopotamya İran Hindistan ve Roma medeniyetlerinin gelişmesinde önemli rol oynamıştır ve çağdaş dünyanın temellerinin atılmasına yardımcı olmuştur. Partlılardan geriye kalan kalıntılar bazı açılardan klasik Yunan etkileri taşır ve çoğunlukta kendi oryantal anlayışlarını sergiler; "Part sanat ve yaşamını anlatım eden kültürel farklılığın" açık bir ifadesi olarak.Partlılar Avrupa Romanesk mimarisini andıran ve muhtemelen bu mimariyi etkilemiş olduğu Tizpon'da örnekleri görülen Part stili mimari tasarımların yaratıcılarıydılar.Sasanilerin yönetiminde İran Çin ile ilişkilerini geliştirdi Sasani sanatı müziği ve mimarisi büyük atılım gerçekleştirdi ve Nizip Okulu ve Gundeşapur Akademisi gibi dünya çapında tanınan ilim ve araştırma merkezleri oluşturuldu. Bu dönemde batıda Hıristiyanlığın doğuda Budizm ve Manicilik gibi dinlerin yayılması sonucunda Zerdüştçülük İran birliğinin sağlamlaştırılması için milli bir devlet dini olarak örgütlendi. Ayrıca tekrar bu dönemde yazılı kültüre geçilmiştir. Mübarek metinlerin derlenmesinden oluşan enderzler Zerdüştlüğün mübarek kitabı olan Avesta dini ya da dindışı gelenekler ve İran’ın milli destanı sayılan Şehname bu dönemde kaleme alınmıştır. MS 630’larda başlayan Müslüman Arap akınları Sasani egemenliğine 651 yılında son vermiş ve İslamiyet’i İran’da yaymıştır. 632'de Arap yarımadasından Sasani İmparatorluğuna saldırılar başladı. İran El Kadisiye Savaşı'nda İran'ın İslami Fethi'ne yol açacak şekilde yenildi.
|