Türkiyenin Kıyıları nelerdir - Türkiyenin Kıyıları hakkinda bilgiler TÜRKiYE’NiN KIYILARI Deniz kiyilarinin 8.333 km uzunlugundadir. Üç yandan ilik denizlerle kusatilmis olan ülkenin baslica özelligi, şimal Yariküre’de Ekvator ile şimal Kutup Bölgesi arasinda merkezi bir konumda olmasidir. Eskidünya’nin karalari arasinda yer almasina karsin denizlerle çevrilmis ve orta kusak iklim içinde bulunmasi tarih boyunca bu topraklarda yasamis medeniyetlere önemli üstünlükler saglamistir. KIYI TIPLERIKaradeniz’in Anadolu kiyilari, daglar kiyiya enlem uzandigindan genellikle dik ve yüksek kiyilar seklindedir. Boyuna kiyi tipi özelligindedir. Bu nedenle, Anadolu kiyilarinin gerçek uzunlugu ile kus uçusu uzunlugu arasindaki ayrım azdir. Daglar kiyiya enlem olarak uzandigi için kiyilar az girintili-çikintilidir. Bu kiyi tipine Boyuna Kiyi Tipi denir. Tek dogal limani Sinop’tur. Arkasindaki daglarin ulasimi zorlastirmasi nedeniyle çok gelismemistir. Buna ragmen Trabzon, Samsun gibi limanlar suni olmasina ragmen ulasimlari sayesinde gelismislerdir. Marmara Denizi kiyilarinda ani çok kiyi tipi görülmektedir. Örnegin, Istanbul ve Çanakkale Bogazi kiyilarinda ria kiyi tipi, Izmit-Yalova arasinda enine kiyi tipi, şimal kiyilarinda limanli kiyi tipi görülür. Karadeniz ne şimal Marmara kiyilari çok girintili-çikintili degildir. Falez (Yaliyar) çok vardir. Fakat Güney Marmara kiyilari girintili-çikintilidir. Izmit, Gemlik, Erdek ve Saros körfezleri vardir.Gelibolu, Biga, Kapidag, Armutlu, Çatalca-Kocaeli baslica yarimadalaridir.Gökçeada, Bozcaada, Marmara Adalari, Imrali, Istanbul Adalari ise baslica adalaridir.Istanbul ve Çanakkale Bogazlari Ria Tipi kiyilaridir.Kapidag Yarimadasi bir kiyi biriktirme sekli olan Tombolo’dur.Ege Denizi’nin Edremit – Kusadasi arasi, daglar kiyiya dik uzandigindan enine kiyi tipindedir. Güneybati Anadolu kiyilari ise (Bodrum, Marmaris, Datça) ria tipi kiyilardir.Ege Denizinin yerinde eskiden Egeid karasi bulunmaktaydi. Bunun çökmesi sonucunda bugünkü adalar meydana geldi. Bölge daglari kiyiya dik uzandigi için kiyi girintili-çikintili Enine Kiyi Tipidir.Kiyida bir çok körfez, koy, yarmada ve buruna rastlanir. Edremit, Çandarli, Izmir, Kusadasi, Güllük, Gökova baslica körfezleridir.Resadiye, Bozburun, Dilek ve Izmir baslica yarimadalaridir.Ege kiyilari girintili-çikintili oldugu için en uzun kiyimizdir. Mugla’da en uzun kiyiya sahip ilimizdirAkdeniz’in Anadolu Kiyilari genlikle boyuna kiyi özelligindedir. Finike – Kas arasinda Dalmaçya kiyi tipi görülür.Yurdumuzun batisinda saha bakimindan 5. büyük bölgemizdir. Kuzeyinde Marmara ,dogusunda Iç Anadolu ve güneyinde Akdeniz Bölgeleri vardir. Batisinda ise ismini aldigi Ege denizi bulunmaktadir. Bölgedeki yer sekillerinin bir kismi yer kabugu hareketleri ile olusan (Orojenez-Dag olusumu) kirilmalarla meydana gelmistir. Kirilma yerlerinde yükselen yerler Horst (dag), çöken yerler de Grabeni (çöküntü ovasi) olusturmustur. . Bölgenin batisinda daglar kiyiya dik uzanmistir. Bunun sonucunda; Girinti-çikinti fazladir. Bir çok koy ve körfez olusmustur. Körfezler; Edremit, Dikili, Çandarli, Izmir, Kusadasi, Güllük ve Gökovadir. Iç kesimlere ulasim kolaydir. Limanlarin hinterlandi (ard bölgesi) genistir. Yani genis alana hitap eder. Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir. Enine kiyi tipi olusmustur. Kita sahanligi (kiyidan 200 m derinlige kadar olan deniz) genistir. Bölgenin güney batisinda(Mentese yöresinde) daglarin uzanisi degismistir. Daglar burada K.bati-G.Dogu yönlüdür. Bu kiyilarda akarsu vadilerinin deniz sulari altinda kalmasi sonucu olusan kiyi tipine Ria tipi kiyilar denir.Kiyilarin sekillenmesinde etkili olan belli basli kuvvetler sunlardir : Dalgalar - Akintilar - Gelgit - Akarsular - Buzullar - iç Kuvvetler - Daglarin uzanis sekli. AKDENIZ VE KIYILARIAnadolu yarim adasinin güneyi Dogu Akdeniz havzasi icinde güney kiyilarimizda torlos daglarinin yer yer kiyiya parallel yer yer de bat kesimde oldugu gibt dik geldigi görülür.tororslar karadebiz daglar`inda oldugu gibi bat ve orta kesim haric kiyiyi yakindan takip etmezler ve boyuna yapili kiyilarin genelde meydana gelmesine sebep olurlar.Kiyi boyunca iki büyük Körfez “Antalya ve iskenderun”dikkati ceker.Iki Körfez arasinda kiyiya yaklasan daglar kalankli kiyilari olusturur.Antalya körfezi gerisinde yer Saha traverten dolgusu kiyinin yüksek falezli bir görünüm almasini sagbar,buna bagli olarakta ova üzerinde yer saha Düden sulari`nin caglayanlar halinde denize ulastiklari görülür.Akdeniz dünya denizleri icinde oldukca yüksek (9) tuzluluk oranina sahip bir deniz olarak bilinir. Boyuna kiyilarin en önemli özelikleri sunlardir ;a) Kiyida girinti ve çikinti azdir. Kiyi çizgisi düzdür.b) Kiyida koy ve körfez sayisi azdirc) kita sahanligi dardird) Dogal liman oldukça azdir Kiyiya enlem olarak uzanan daglar Bati ve Orta Toroslar olmak üzere ikiye ayrilir. Bati Toroslar Antalya körfezi çevresinde yer alir. Antalya Körfezi’nin bati kesimine Teke Yöresi denirAkdeniz ve Karadeniz kiyilarinda daglar denize enlem uzandigi için kiyilarda girinti ve çikinti azdir. KARADENIZ VE KIYILARIBatida Bulgaristan sinirindan baslayip,Gürcistan sinirina Kadar uzanal weh 1685 km. Uzunlugu bulunan karadeniz kiyilari IV. Vakit baslarinda meydana gelen cökmeler sonucu sekillenmistir .Daglar kiyiya enlem olarak uzandigi için kiyilar az girintili-çikintilidir.Bu kiyi tipine ”Boyuna kiyi tipi” denir.Karadeniz kiyilari genelde falezli,yüksek kiyilardir.Kiyinin gerisine uzanal daglar sahilleri yakindan takip eder.Kiyida derelerin agizlarinda kücük Delta ve kumsallar meydana Gelirken büyük irmaklarin agizlarinda genis deltaklar “Bafra ve Carsamba yer alir. Tek dogal limani Sinop’tur. Trabzon, Samsun gibi limanlar suni olmasina ragmen ulasimlari sayesinde gelismislerdir.Kuzey anadolu daglari`nin önünde yer Saha genis bir cöküntü alani icindeki su birikintisi ic deniz,Karadeniz olarak adlandirilir.Tuzu az() bir deniz olarak dikkati ceken karadenizde derinlere dogru gidildikce tuzluluk artar(#).ayrica Karadeniz `de 200 m. derinlikten sonraki alanlarda(HS) Hidrojen sülfürlü camur yiginlari dikkati ceker ki bunlar suyun kireclenmesine ve canli hayatinin derhal derhal bu derinlikten Sonra yok olmasina sebep olur. MARMARA VE KIYILARIKaradeniz ile Ege Denizi arasında Çanakkale ve İstanbul Boğazı ile bu denizlerden ayrılan küçük bir iç deniz olan Marmara Denizi 11.350 km . saha kaplar. Üçüncü vakit sonu ile dördüncü vakit başlarında yer kabuğunda meydana gelen çökmeler sonucu teşekkül eden Marmara Denizi'nin orta kesiminde 1000-1200 m. derinlik- leri bulan çukurlar yer alır. Bu bakımdan deniz ve yakın çevresi zamanımızda da yer sarsıntılarının şiddetli olduğu bir alandır.Marmara Denizi güney ve şimal kesimlerinde oldukça genişşelf sahasına sahiptir ki bu kesimlerde çok sayıda adalar yer alır. Marmara Denizi'nin kıyıları genelde alçak kıyılar olarak dikkati çeker. Ancak kıyılarda geniş kıyı ovalarına rastlanmaz. Sadece güney kıyıları üzerinde Edincik-Biga arasında genişçe bir kıyıovasıile karşilaşilır. Marmara Denizi'nde yüzeyde sular az tuzlu (") olurken derinlere inildikçe bu değer (7) artar. Marmara Denizi'nde yüzeyde Karadeniz'den Ege Denizi'ne doğru bir akıntı görülürken dipte ise akıntıters yönde Ege'den Karadeniz'e doğrudur. Kuzeyde yer saha ve bir eski akarsu vadisi olan İstanbul Boğazısonradan deniz basması ile bugünkü görünümünü almıştır. Boğaz, 30 km.'yi aşan uzunluğu ile çok önemli bir su yoludur. 660 m. ile 3 km. arasında değişen genişliğe sahip olan boğazın derinliği ise 40 m. ile 90 m. arasındadır. Kıyılar çogu yerde çok eğimli bir şekildedir. Boğazda yüzeyde Karadeniz Marmara Denizi yönünde yer yer ve vakit vakit 6-7 millik akıntıya karşilık dip akıntısı ise aksi yöndedir. Güneyde yer saha ve Marmara Denizi'ni Ege Denizi'ne bağlayan Çanakkale Boğazı ise İstanbul Boğazı'ndan iki kat çok uzunluğa sahiptir (61 km.). Genişliği 7 km. ile 1200 m. arasında değişen boğazın derinliği yer yer 100-105 m.'yi bulur. EGE VE KIYILARIBalkan yarimadasi ile anadolu yarimadasinda yer saha ege denizi III. Vakit sonu ile IV. Vakit basinda siddetli yer hareketleri sonucu meydana gelen cokmeler Ile cukurluklarin sular altinda kalmasi neticesinde ortaya cikmistir.Cok sayida ada ve takimadalar yaninda sayisiz koy ve korfezleri ile dunyanin en girintili cikintili denizlerinden biri olan Ege Denizi tuzluluk orani (9) bir denizdir.Anadolu yarimadasi`nin bat;güneybati kesiminde reliyef kiyiya dik olarak uzanir ve horst ile grabenlerden olusan bir yapi dikkati ceker.Buna bagli olarak kiyi yapisida degisiktir,genelde eine kiyi yapisi görülmekle baraber Karaburun-Urla-Izmir körfezi cevresinde satranc,güneybati ria ve dalmacya tipi kiyilar ile de karsilasilir.Ege denizi kiyilari 2600 km.`yi gecen uzunlugu ile èlkemizin en uzen kiyilarini teskil eder.