Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)

[BuraK]

Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923) · TBMM’nin açılması ile cumhuriyete dayalı bir devlet kurulmuş ama ortamın müsait olmamasın­dan dolayı kurulan sistemin adı açıkça söyleneme­miştir. · İtilaf Devletleri’nin İstanbul’u boşaltması ile devlet merkezinin neresi olacağı sorunu ortaya çıkmış; 13 Ekim 1923’de Ankara’nın başkent duyuru edilmesi ile bu mesele ortadan kalkmıştır. · Ekim 1923’de Meclis Başkanı Yardımcısı ve İçişleri Bakanı seçilmesi gerekiyor, ama meclis bu seçim işinde anlaşma sağlayamıyordu. · Meclisin çalışamaz hale gelmesi ise hükümet bunalımını oluş­turdu. Bunun üzerine Ali Fethi Okyar hükümeti istifa etti (27 Ekim). · Yeni hükümetin kurulması ko­nusunda da problemler çıktı. Bu aksaklıklar meclis hükümeti sisteminden kaynaklanıyordu. Bu sisteme göre bakanlar, meclisten tek tek seçiliyordu. · Mus­tafa Kemal, mecliste oluşan bunalımın rejimden kaynaklandığını ve bu bunalımın kabine sistemi ile aşılacağını belirterek cumhuriyetin duyuru edilmesine karar verdi. · Kabine sistemine göre meclis, Cumhurbaşkanı’nı seçecek, Cumhurbaşkanı Başbakan’ı tayin edecek; Başbakan da meclisten uyumlu çalışabile­ceği kişileri Bakan olarak belirleyerek kabineyi kuracak­tır. · Mustafa Kemal, ilk Cumhurbaşkanı, · İsmet İnönü ilk Başbakan, · Ali Fethi Okyar ilk Meclis Başkanı oldu. Cumhuriyetin İlanı’nın Önemi: 1.Rejimin ve devletin adı belli oldu.2.Devlet başkanlığı sorunu çözüldü.3.Kabine sistemine geçildi.4.1921 Anayasası’nda ilk önemli değişiklik yapıldı.5.Daha uyumlu ve yürütmeyi aksatmayacak hükü­metlerin oluşması için zemin hazırlandı.6.Meclis başkanlığı ile hükümet başkanlığı birbirin­den ayrıldı. Not: Yasama ve yürütme görevlerinin TBMM’nin açıldığı vakit TBMM’ye verilmesi cumhuriyet sisteminin oluşacağının habercisiydi.