Kabakçı Mustafa İsyanı

[BuraK]

Kabakçı Mustafa İsyanı Osmanlı Sultanı Üçüncü Selim Hanın tahttan indirilerek yerine Dördüncü Mustafa Hanın geçirilmesiyle neticelenen isyan. Kastamonulu olan Kabakçı Mustafa’nın Mayıs 1807’de âsîlerin lideri seçilmesinden önceki hayatı bilinmemektedir. Kabakçı Mustafa isyanının sebepleri çok çeşitlidir. On sekizinci yüzyılın başlarında Osmanlı Devleti içte ve dışta çeşitli düşmanlarla mücadele ediyordu. 1789 Fransız ihtilâlinden sonra Avrupa’da meydana gelen olaylar Osmanlı ülkesini etkilemedi. Hattâ Sultan Üçüncü Selim Han “Nizâm-ı Cedîd” adı ile askerî mülkî idarî ticarî içtimaî ve siyasî bir sıra ıslahat teşebbüslerine girişerek devlete yeni bir hayatiyet ve canlılık getirdi. Bu durum; Rusya Fransa ve İngiltere’nin hoşuna gitmedi. 13 Aralık 1806’da çıkarılan Sırp isyanı 1807’de Rusya’ya savaş ilanı ve İngiliz donanmasının İskenderiye’yi işgali tamamen Osmanlı Devletinin bu gelişme programını önlemeye yönelikti. Nitekim bu faaliyetler içeride de Selim Hanın kurduğu çağdaş Nizâm-ı Cedîd ordusunu istemeyen yeniçeriler ile menfaatperestleri ve Osmanlı Devletinin yıkılmasını isteyen hainleri harekete geçirdi. Akkâ yenilgisini bir türlü unutamayan Fransızların İstanbul Sefîri Sebastiani’nin teşviki ve Selânikli Sadaret Kaymakamı Köse Musa’nın tahrikleriyle âsiler ayaklanmaya hazır hâle geldiler. Karadeniz Boğazı tabyalarındaki yeniçeriler ve yamaklar gizlice çağdaş ve talimli yeni askerlere karşı kışkırtıldılar. Sadaret Kaymakamı Köse Musa’nın telkinleriyle yamaklar Haseki Halil Ağayı parçaladılar. Bu devinim ile başkaldırı başlatıldı. Büyükdere Çayırında toplanan âsiler Kastamonulu Kabakçı Mustafa’yı şef seçtiler. İsyan genişledi. Beş yüz kadar âsi İstanbul’a yürüdü. Âsileri Levend Çiftliğindeki bir tabur nizamî asker durdurmaya kâfiyken Köse Musa Nizâm-ı Cedîd askerinin harekâtını durdurdu. Sultan Üçüncü Selim Han da Müslüman kanı dökülmesini istemedi. Sultan Üçüncü Selim Hanın; “Bu işlere neden benim hilmimdir (yumuşak huylu olmamdır)!” demesi üzerine Köse Musa âsileri teskin edeceğini anlatım ederek Nizâm-ı Cedîd askerlerinin kaldırıldığı hakkındaki fermanı çıkarttı. Kararın derhal ardından Köse Musa harekete geçti. Çardak ve Unkapanı İskelesine gelen âsiler yeniçeriler ile birleşip Nizâm-ı Cedîd taraftarı devlet adamlarını katlettiler. Daha sonra Pâdişâhı da istemiyoruz diye bağıran âsiler 29 Mayıs 1807’de Sultan Üçüncü Selim Hanı tahttan indirip yerine Sultan Dördüncü Mustafa Han'ı geçirdiler. Bütün ilerlemeler durduruldu. Kabakçı Mustafa Turnacıbaşılık pâyesiyle Boğaz’a tayin edildi. Hükümet işlerinde nüfuz sahibi oldu. Fakat bu çok kısa bir vakit sürdü. Temmuz 1808’de Boğaz’daki evinde öldürüldü.