Makarnayı Çinliler bulmuş!

[Merve]

Her ne kadar "makarna" dediğimiz vakit aklımıza ilk gelen şey İtalya
olsa da, makarnanın Çin'de keşfedildiği söylenir. Hatta bugün makarna
tüketiminin en yüksek olduğu İtalya'ya bile bu yemeğin 14. yy gezgini
Marco Polo tarafından Çin gezisinden sonra getirildiği iddia edilir.
Tabii ki İtalyanlar bu iddiayı reddederler. Çin'de makarnanın MS.1
yy'da keşfedildiği, hatta MS. 960 -1280 yılları arasında hükümdarlık
yapmış olan Sung hanedanlığı sırasında popülerliğinin artıp, özel
makarna dükkanları bile açıldığı biliniyor.

Ancak İtalyanlar, bir Etrüsk mezarının yanında bulunan makarna
yapımında kullanılması muhtemel aletlere dayanarak MÖ. 7.-3. yy'ları
arasında yaşamış olan Etrüsk uygarlığının makarnayı keşfettiğini iddia
ederler. Etrüskler'in de makarna tarifini, o dönemde savaş halinde
oldukları Yunanlıların "laganon" dedikleri hamurun şeritler halinde
kesilmesiyle yapılan yemekten aldıkları ve "lazanya" adının da buradan
geldiği sanılmaktadır. Dolayısı ile Marco Polo'nun Çin'den döndüğünde
orada makarna yemesinden bahsetmesini, kendi ülkesinde olan bir gıdayı
burada görmekten duyduğu şaşkınlığa bağlarlar. Zaten Marco Polo
zamanında yaşamış İtalyan Lacopone da Todi ve Boccacio gibi
edebiyatçıların eserlerinde makarna, lazanya ve ravioli'den söz edilir
ki bu da, o tarihlerde İtalya'da bu ürünlerin var olduğunu gösterir.
Bunların yanı sıra MS. 1200'lü yıllarda Ortadoğu'da "rişta" ve
Hindistan'da "sevika", Araplar'da "ıtriyah" (üçü de iplik anlamına
geliyor) diye adlandırılan yemeklerin olduğu biliniyor. Hatta "rişta"
yemeğinin MS. 1226 yılında yazılmış bir tarifi de Bağdat'ta
bulunmuştur. İtalyanların ince uzun makarnalarına "spago"dan (ip)
gelen spagetti adını vermeleri de, bu doğu kökeni ihtimalini
kuvvetlendirmektedir.

Bugün artık başlı başına bir makarna şeklini anlatım eden "makaroni"
ismi ise ilk başlarda tüm makarna çeşitlerini karşılamak için
kullanılan bir kelimedir. Neden bu kelimenin seçildiğine dair bir sürü
fantastik öykü olmasına rağmen, kelimenin kati kökeni
bilinmemektedir. İtalyanlar makarnaya, hamur anlamında olan "pasta"
ismini müsait görürken, Türkler "makarna" terimini tercih etmiştir.

Endüstriyel boyuttaki ilk üretim 15 yy başlarında Napoli'de yapılmış
ancak dayanıklılık sağlanamadığı için başarılı olunamamıştır.
Napoli'de makarnanın iyice kurutulmasını ve böylece dayanıklı olmasını
sağlayacak iklim şartlarının keşfi ile, 1800'lü yıllarda endüstriyel
anlamda üretime tam bir geçiş olmuştur.

Arapların Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde olması, Türk
mutfağına erişteyi taşımıştır. Önceleri evlerde yapılan erişte olarak
tüketilen makarnanın sanayiye dönüşmesi, 1922 yılında Piyale'nin
kurucusu Hasan Tahsin Bey'in "Türk Makarna Fabrikası" adı altında ilk
işletmeyi kurmasıyla olmuştur. Türkiye'de kurulan ilk gıda sanayi
dallarından birisi olan makarnacılık, 1950'li yıllara kadar küçük
kapasiteli tesislerde devam etmiştir. 1960'lı yıllarda artan makarna
fabrikalarına, 1970'lerde açılan büyük ölçekli fabrikalar da
eklenince, Türkiye makarna üreten ülkeler arasında 5. sıraya
yükselmiştir.