Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu 1-19 Madde HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNUKanun Numarası: 1086Kanun Kabul Tarihi: 18/06/1927Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 02, 03, 04/07/1927Yayımlandığı Resmi Gazete Sayısı: 622, 623, 624BİRİNCİ BAP : UMUMİ HÜKÜMLERBİRİNCİ FASIL : VAZİFE VE SALAHİYETBİRİNCİ KISIM : VAZİFEMadde 1 - (Değişik madde: 26/02/1985 - 3156/1 md.)Mahkemelerin görevi kanunla belirlenir.Görev, dava olunan şeyin değerine göre belirtilmiş ise, görevli mahkemenin tespitinde, davanın açıldığı gündeki değer temel tutulmak üzere, aşağıdaki maddeler hükümleri uygulanır. Faiz, icra tazminatı ve giderler görevin tespitinde hesaba katılmaz.Madde 2 - Müddeabih nakit ise mahkemenin vazifesini tayinde miktarı temel ittihaz olunur.Müddeabih başka bir şey olup da iki yan kıymetinde uzlaşmazlarsa kıymeti davanın ikame edildiği mahkeme tarafından takdir ve tayin olunur.Haciz ve iflas muamelatından dolayı ikame edilecek istihkak davaları hakkındaki ahkam mahfuzdur.Madde 3 - Müddeabih, ani ziyade ise miktar ve kıymetlerinin mecmuu temel ittihaz olunur. Müddeabih bir tarafın birini ifa veya istifada muhayyer olduğu iki veya daha ziyade şeylerden biri ise bunlardan hangisinin kıymeti ziyade ise yalnız o nazarı dikkate alınır.Hakkı hiyar muayyen nakit ile diğer şeye taallük ettiği halde mahkemenin vazifesini tayinde yalnız nakit temel ittihaz olunur.Madde 4 - Alacağın bir kısmı dava olundukta, eğer son kısım ise, mahkemenin vazifesini tayinde müddeabihin kıymetine bakılır.Son kısım olmadığı ve alacağın tamamı da münazaalı olduğu takdirde alacağın tamamı nazarı itibare alınır.Alacağın tamamı münazaalı değilse dava olunan kısma bakılır.Madde 5 - Mütekabil davanın miktar veya kıymeti asıl davanın miktar veya kıymetinden çok ise mütekabil davanın kıymeti esastır.Madde 6 - Bir mülkün diğer bir mülke karşı irtifak hakkı dava olunduğu takdirde işbu hakkın mütaallik olduğu iddia olunan mülke temin ettiği ziyadei kıymetle diğer mülke iras ettiği eksik kıymetten hangisi çok ise görev onunla taayyün eder.Madde 7 - (Değişik madde: 16/07/1981 - 2494/1 md.)Diğer bir mahkeme yahut idari makam veya yargı merciinin görevine giren bir dava veya iş kendisine arz olunan mahkeme, duruşma yapmadan görevsizlik kararı verebileceği gibi davanın her safhasında kendiliğinden görevli olmadığına da karar verir.Görev itirazı davanın her safhasında ileri sürülebilir.Bir dava, asliye mahkemesinde hükme bağlandıktan sonra, davanın barış mahkemesinin görevi içinde olduğu ileri sürülerek üst mahkemede itirazda bulunulamaz.Madde 8 - (Değişik madde: 26/02/1985 - 3156/2 md.)Sulh mahkemesi:I - İflas davalarıyla vakfa ilişkin davalar hariç olmak üzere, mamelek hukukundan doğan değer veya miktarı beş milyar lirayı geçmeyen davaları, *1*II - Dava konusu olan şeyin değerine bakılmaksızın:1. İcra ve İflas Kanununun onuncu babında yer saha 269 ve 272 nci ve sonraki maddeleri hükümleri hariç olmak üzere, kira sözleşmesine dayanan her türlü tahliye, aktin feshi yahut tesbit davaları, bu davalarla beraber açılmış kira alacağı ve tazminat davaları ve bunlara karşılık olarak açılan davaları,2. Taşınır ve taşınmaz mal veya hakkın paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ait davaları,3. Taşınır ve taşınmaz mallarda yalnız zilyetliğin korunması ile ilgili davaları.4. (Değişik alt bend: 09/01/2003 - 4787 S.K./9. md.) Borçlar Kanununun 91, 92 nci maddelerinde mahkeme veya hakime verilen işleri,5. Mirascılık belgesi verilmesi hakkındaki isteklerle, bu belgenin değiştirilmesi veya iptali davalarını,III - Bu ve diğer kanunların barış mahkemesi veya hakimlerini görevlendirdiği dava ve işleri,Görür.İKİNCİ KISIM : SALAHİYETMadde 9 - (Değişik madde: 30/04/1973 - 1711/1 md.)Her dava, kanunda aksine hüküm bulunmadıkça açıldığı tarihte davalının Türk Kanunu Medenisi gereğince ikametgahı sayılan yer mahkemesinde görülür.Davalının ikametgahı belli değilse, davaya Türkiye'de son kere oturduğu yer mahkemesinde bakılır. Davalı ani çok ise, dava bunlardan birinin ikametgahı mahkemesinde açılır. Şu kadar ki, kanunda dava sebebine göre davalıların tamamı hakkında ortak yetkiyi taşıyan bir mahkeme belli edilmiş ise, davaya o mahkemede bakılır. Ancak davanın, sırf davalılardan birini kendi mahkemesinden başka bir mahkemeye getirmek amacıyla açıldığı belirtiler veya başka delillerle anlaşılırsa mahkeme onun hakkındaki davayı ayırarak yetkisizlik kararı verir.Boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, davacının ikametgahı veya eşlerin davadan önce son kere altı aydan beri beraber oturdukları yer mahkemesidir.Madde 10 - Dava, mukavelenin icra olunacağı veyahut müddeaaleyh veya vekili dava zamanında orada bulunmak şartiyle akdin vuku bulduğu mahal mahkemesinde de bakılabilir.Madde 11 - Aşağıdaki davalar müteveffanın ikametgahı mahkemesinde görülür:1 - Terekenin taksimine ve kısmetin butlan ve feshine ve mirasçılar arasında terekenin idaresine ait iddialar,2 - Terekenin taksimi katisine kadar tereke aleyhine ikame olunan davalar.Terekeden bir mal hakkında istihkak davası, terekenin tahrir ve tesbiti zamanında mal nerede bulunur ise orada dahi ikame olunabilir.Verasetin ispatına, miras hisselerinin tayinine mütedair davalar, mirasçıların her birinin bulunduğu mahal mahkemesinde de rüyet olunabilir.Madde 12 - Haczi ihtiyatiden sonra haciz kararının müstenidi olan alacak davası haciz kararını veren mahkemede de ikame olunabilir.Madde 13 - Gayrimenkule mütaallik davalar, gayrimenkulün bulunduğu mahal mahkemesinde ikame olunur.Gayrimenkule mütaallik dava sebebi ne olursa olsun gayrimenkulün aynına veya gayrimenkul üzerinde bir hakka veya muvakkat olsa bile anın zilyedliğine veyahut hakkı hapsine mütedair olanlardır. İrtifak haklarına dair iddialarda, üzerine irtifak hakkı taallük eden malın bulunduğu mahal mahkemesi selahiyettardır.Dava ani ziyade gayrimenkule ait ise gayrimenkullerden birinin bulunduğu mahal mahkemesinde ikame olunur.Madde 14 - Davayı asliyenin ikame olunduğu mahkeme davayı mütekabileye dahi bakmağa salahiyettardır.Madde 15 - Bir dava münasebetiyle iki yan vekillerinin ücret ve masraf iddiaları miktarı herneye baliğ olursa olsun o davaya bakan mahkemede görülür.Madde 16 - Türkiye dahilinde malüm ikametgahı olmıyanlar aleyhindeki mal davaları Türkiye'de sakin oldukları mahal mahkemesinde ve Türkiye'de malüm meskeni yoksa emvalinin veya munazaalı şeyin veya teminatı varsa o teminatın bulunduğu mahal mahkemesinde bakılır.Madde 17 - Hakiki veya hükmi bir şahsın çeşitli mahallerde şubeleri bulunduğu takdirde o şubenin muamelesinden dolayı iflas davası müstesna olmak üzere o şubenin bulunduğu mahalde dahi dava ikame olunabilir. Şirket ve cemiyetlerin ve tesislerin kendi işlerine mütaallik olmak üzere azası aleyhine ve azanın bu sıfatla yekdiğeri aleyhlerine ikame edecekleri dava bu şirket, toplum veya tesisin ikametgah addolunan mahal mahkemesinde bakılır.Madde 18 - (Mülga madde: 20/05/1982 - 2675/46 md.)Madde 19 - Sigorta mukavelesinden mütevellit tazminat davası sigorta emvali gayrimenkuleye veya muayyen bir yerde kalması şart kılınan emvali menkuleye müteallik ise emvali mezkurenin bulunduğu ve vaziyeti icabı müstakar olmıyan emvale mütaallik ise tehlikenin hadis olduğu ve yaşam sigortalarında sigorta olunan şahsın ikametgahının bulunduğu mahallerde dahi ikame edilebilir.Bu kanunun meriyetinden sonra sigorta mukavelelerine bu maddeye muhalif konulacak şartların hükmü yoktur.Bu madde bahri sigortalara şamil değildir.