KPSS Öğretim Yöntem ve Teknikleri Çoklu Zeka Yaklaşımı Konu Özeti Zekanın bilinen ve klasik tanımı olan sadece dil ve matematik zekasını dikkate saha tanımlamanın yerine zeka, bireyin bir çok alanda, müzikte, sporda, dansta, iletişimde, doğada, resimde ürün ve performans ortaya koyma yeteneğine göre yeniden tanımlanmıştır. Gardner'e (1983) göre zeka, bir veya daha kültürel yapıda değeri olan bir ürüne şekil verme ya da problemleri çözme yeteneğidir. Diğer anlatımla zeka, sorun çözme kapasitesi veya değerli bir ya da ani çok kültürel yapı ürünü ortaya koyma kapasitesidir. Piaget ise zekayı çevreye ahenk sağlama yeteneği olarak açıklamıştır. Zekaya ilişkin geleneksel yaklaşımlar ile çağdaş yaklaşımlar arasındaki farklar:Geleneksel Yaklaşımlar• Zeka bölümü• Niceliksel• Gerçek yaşamdan soyutlama• Dışsal güdüleme• Ölçme• Sayıllaştırma• Doğuştan gelir ve sabittir.• Bireyleri gruplama Çağdaş (Yeni) Yaklaşım• Çoklu zeka• Niteliksel• Gerçek yaşam etkinliklerine dayalı olma• İçsel güdüleme• Yorumlama, betimleme• Zeka potansiyeli• Değişebilir ve geliştirebilir.• Bireyleri tanıma, keşfetme Zeka Alanlarının Gelişimini Etkileyen Faktörler:• Kalıtım ve çevre etkileşimi• Tarihsel ve kültürel faktörler• Kaynaklara ulaşma şansı• Coğrafi faktörler• Ailesel faktörler• Durumsal faktörler Çoklu zeka yaklaşımı öğretim uygulamalarında ve öğrenmede her zeka alanının belirli oranlarda kullanılması ilkesine dayanmaktadır. Her öğrencinin güçlü olan zeka alanlarının geliştirilmesi değil, farklı olan ani çok zeka alanlarının güçlendirilerek öğretimde etkili hale getirilmesi üzerinde durmaktadır. Başlıca zeka alanları ve bu alanların esas özellikleri aşağıda verilmiştir. Çoklu zeka kuramının en önemli sayıltısı "Her çocuğun bir veya birkaç alanda gelişim potansiyeline sahip olmasıdır." Ve bu yaklaşımın esas dayanakları şunlardır:• İnsanlar bütün zeka alanlarına değişik miktarlarda sahiptir.• Herkesin farklı bir kişiliği, karakteri ve zeka profili vardır.• Öğretim sürecinde öğrencilerin baskın olan zeka alanlarına göre değil, birçok zeka alanını işlevsel yapan öğretim teknikleri geliştirilmelidir.• Bireyler kendi zekalarını arttırma ve geliştirme yeteneklerine sahiptirler.• Zeka çok yönlüdür ancak kendi içerisinde bir bütündür.• Zeka başkalarına öğretilebilinir.• Zeka güçlendirilebilir.• Çeşitli zeka alanları bir arada ve belli bir ahenk içinde çalışırlar.• Kişisel altyapı, kalıtım, kültür, inançlar ve tutumlar zekanın gelişiminde etkilidir.• Çoklu zeka yaklaşımında ölçme ve değerlendirme, öğretmen - öğrenci - veli işbirliği ile yapılır ve ağırlıkla öğrenci gelişim dosyaları (portfolyo) kullanılır.• Öğrenmeyi gerçekleştirmenin farklı (çoklu zeka alanlarına bağlı) yolları vardır. ZEKA ALANLARI TEMEL ÖZELLİKLER ÖĞRETİM ETKİNLİKLERİ Mantıksal / Matematiksel Zeka Esas özellikleri• Sayısal ve mantıksal yapıları kavrama• Mantıksal düşünme• Tümevarımsal ve tümdengelimsel akıl yürütme• Sonuç çıkarma• Sorun çözme• Hipotez kurma• İlişkileri bulma• Genellemeler, sınıflamalar yapma, soyut yapıları tanıma, bağlantı ve ilişkileri ayır-tetme karmaşık hesaplamalar yapabilme, bilimsel yöntemi kullanma öğretim Etkinlikleri• Bulmaca ve sorun çözme• Zihinsel hesap yapma• Bilimsel düşünme• Keşifler yapma• Sayılarla oyun oynama• Bilimsel Deneyler• Eleştirel düşünme• Gruplama ve sınıflama yapma• Araştırma yapma Sözel / Dilsel Zeka Esas Özellikleri• Sözcükleri yazılı, sözlü anlatım edebilme• Dilin esas işlevlerini kullanabilme• Kelimelerin işlevlerini kullanabilme• Kelimelerin işlevlerine, anlamlarına, yapısına duyarlılık• Sözcüklerin anlamını kavrayabilme• Mizaha dayalı anlatım, Metalinguistik (dili araştırma için kullanma) analiz Öğretim Etkinlikleri• Hikaye, öykü anlatma, makale yazı yazma• Konferans• Beyin fırtınası Bedensel / Ktaesıtefrik Zeka Esas Özellikleri• Bireyin vücut hareketlerini denetim etmesiDuygu ve düşüncelerini anlatım etmede, sorun çözmede gövde dilini ve vücudunu kullanabilmesi Öğretim Etkinlikleri• Rol oynama, drama• Dans• Spor• Gezi ve gözlem• Yapma ve açıklama Görsel / Uzamsal Zeka Esas Özellikleri• Görsel ve uzamsal dünyayı doğru algılayabilirle, algıladığını günceleştirebilme• Üç boyutlu bir nesneyi görmeden zihninde canlandırabilirle• Renkler, şekiller, desenler, grafikler resimler ve görsel sembolleri öğretim Etkinlikleri• Resim, grafik, matriks yapma• Görsel sunumlar• Sanat etkinlikleri• Görsel düşünme uygulamaları• Aktif imgelem• Hayalgücü• Zihinde canlandırabilirle• Uzayda yol / yer bulma Mteiksel/Riümse! Zeka Esas Özellikleri• Ritim, ton ve tizler üretme• Ritim ve müziği kullanarak duyguları anlatım etme öğretim Etkinlikleri• Şarkı söyleme, mırıldanma• Islık çalma• Ritim tutma Sosyal / Bireyler arasa Zeka Esas özellikleri• Diğer bireylerin isteklerini, güdülerini, tarzlarını, hareketlerini anlama ve tepkide bulunma• Diğer bireylerle işbirlikli öğrenme, öbek çalışması, paylaşma, empati, sempati• İletişim becerilerini kullanma öğretim Etkinlikleri kurma• İşbirlikli öğrenme• Akran öğretimi• İletişim becerileri• Gözlem ve taklit• Empati, sempati Bireysel/ösel (İçe) Dönük - Zeka Esas Özellikleri• Kendini gerçekleştirebilme, kendi dünyasına erişebilme• Güçlü ve zayıf yönlerinin farkında olma• Duygularının farkında olma öğretim Etkinlikleri• Bireyselleştirilmiş öğretim• Öz saygı• Bireysel hedefler• Bireysel okuma, yazma• Proje yapma Doğa Zekası Esas özellikleri• Doğaya duyarlı olma• Çevreyi tanıma• Hayvan haklarına ilgili olma öğretim Etkinlikleri• Gezi - gözlem• Proje yapma Çoklu Zeka Kuramına Göre Başlıca Zeka Alanlan ve Uygun öğrenme ve Öğretme Etkinlikleri Şunlardır: Matematiksel / Mantıksal ZekaBu zeka alanında mantık kuralları, neden - sonuç ilişkilerini kurma, sonuç çıkarma, akıl yürütme ve sayısal işlem yetenekleri iyi olan bireyler yer alır. Sayıları kullanma, sorun çözme, akıl yürütme yollarını kullanma, hipotez kurma, düşünceler arasındaki ilişkileri anlama yeteneklerini kapsar. Bilim adamları, matematikçiler, mühendisler, istatistikçiler bu tür zekaya sahiptir. Nesneyi tanımlamada, analiz etmede ve matematiksel konularda başarılıdırlar. Özellikleri:• Matematiksel problemleri rahatlıkla çö-zerler.• Grafik ve istatistik ifadeleri rahatlıkla yorumlayabilirler.• Teknolojiyi iyi kullanırlar.• Olayların oluşumu ve işleyişi hakkında araştırma yaparlar.• Satranç ve dama oynamayı, bulmaca çözmeyi, matematik dersini severler.• Sayılara, zamana, analitik düşünme (ne-den-sonuç ilişkilerinde)• Problemlere bilimsel çözümler üretme, tecrübe tasarlama, neden-sonuç etkinlikleri, eleştirisel düşünme, kavram haritası yapma, denkleme dönüştürme başlıca öğretim faaliyetleridir. Sözel / Dilsel ZekaSözcükleri yazılı ve sözlü olarak etkili biçimde kullanma, dilin esas işlevlerini kullanma, okuma-yazma, konuşma ve dinleme becerileri bu zeka alanının esas özellikleridir. Şairler, yazarlar, politikacılar ve gazeteciler dil zekasını en üst düzeyde sergilerler. Bilgiyi hatırlama, okuma, yazma, tartışma, başkalarını ikna etme konularında başarılı olma ve mizah, şiir, yaratıcı yazım ve öykü anlatma konularında da isteklidirler. Özellikleri:• Şiir okuma ve yazma, öykü anlatma konularında isteklidirler.• Konuşmalarında ikna edicidirler.• Okuduklarını basit anlar, yorumlar ve hatırlarlar.• Okuma, yazma, dinleme ve tartışma yoluyla öğreniler.• Yaşlanna göre sözcük hazineleri zengindir.• Dil bilgisini etkili kullanırlar.• Öykü yaratma, sunu yapma, kitap okuma, öykü ve mecmua okuma, name yazma başlıca öğretim faaliyetleridir. Bedensel / Kinestetik zekaDuygu ve düşüncelerini anlatım etmede v« sorun çözmede gövde dilini ve vücudum iyi kullanma yeteneğidir. Mimarlar, dansçı lar, sporcular, el işleriyle ilgilenenler ve pan domim sanatçıları bu zeka alanına sahiptir Hız, denge, esneklik, koordinasyon, el bece risi vb. Özellikleri:• Söylenilenlerden çok yapılanları hatırlatırlar.• Hareketli olmayı severler.• Taklit etme yetenekleri güçlüdür.• Gördüğü bir nesneyi dokunarak inceleme ve analiz etme eğilimindedirler.• Uzun süre aynı yerde kaldıklarında devinim etme ihtiyacı duyarlar.• Motor becerileri gereken etkinliklerde başarılıdırlar.• Oyun ve dramalarda yer almaktan hoşlanırlar.• Bir ya da ani çok sportif faaliyetlerde başarılıdırlar.• Rol yapma, drama, hareketsel oyunlar, gezi - gözlem başlıca öğretim yöntemleridir. Görsel / Uzamsal ZekaUç boyutlu bir nesneyi görmeden o nesnenin görüntüsünü zihinde canlandırabilme, ayrıntıları ayrım edebilme yeteneğidir. Renkler, şekiller, desenler, grafikler, resimler ve görsel'semboller kullanılır. Denizciler, heykeltıraşlar, pilotlar, izciler, avcılar, mimarlar bu zeka alanına sahiptir. Uzaya, şekillere, yapılara, çizgilere ve renklere duyarlıdırlar. Özellikleri:• Yardım almaksızın yönlerini bulabilirler.• Gözlemleyerek ve görerek öğrenirler.• Şekilleri, detayları, renkleri ve yüzleri kolayca hatırlayabilirler. • Hayal güçleri kuvvetlidir.• İlginç üç boyutlu modeller ve yapılar oluşturabilirler.• Şekil kullanma, harita, grafik, resimlerle öykü oluşturma, heykel yapma, çizme başlıca öğretim faaliyetleridir. Müziksel / Ritmik ZekaMüziği ve ritmi araç olarak kullanarak duygularını anlatım ederler. Müzisyenler, orkestra şefleri, besteciler müzik zekası güçlü bireylerdir. Bu zeka alanına sahip bireyler melodilerdeki ritmi, tempoyu, hızı ayırt etme, enstrüman çalma, şarkı söyleme gibi etkinliklerden hoşlanırlar. Özellikleri:• Müzik aletlerini çalabilirler.• Şarkı sözlerini ve melodilerini rahat hatırlayabilirler.• Seslere duyarlıdırlar.• İnsan sesi, doğa sesi ve müziğe tepki gösterirler.• Şarkı söyleme, müzik aleti kullanma, ritim tutma başlıca öğretim faaliyetleridir. Sosyal / Bireyler arası ZekaBireyler arası işbirlikçi öğrenme, paylaşma öbek çalışması, duyguları ve düşünceleri algılama, etkili iletişim kurma yeteneğidir. Özellikleri:• İletişim becerileri yüksektir.• Ekip çalışmasında gönüllüdür.• Yakın ve içten insan ilişkilerine girer.• Başkalarının his ve isteklerini dikkate alır.• öbek çalışmaları, tartışma teknikleri, proje çalışmaları, yarışmalar başlıca öğretim faaliyetleridir. Öze Dönük Zeka / tçe Dönük, Bireysel ZekaBireylerin kendi duygularını ve düşüncelerini anlama, bireysel hedefler koyma, kişilik değerleriyle ilgili özelliklere sahip olma durumudur. İnsan kendisini, ilgilerini ve yeteneklerini tanır. Özellikleri:• Bağımsız kalmayı ve çalışmayı sever. Yalnızlıktan hoşlanır.• Kendini gerçekleştiren fert olmaya çalışır.• Bireysel hedefler oluşturur.• Bireysel sorumluluklar alır.• Bireysel çalışma, bireysel okuma, bireysel yazma vb. çalışmalar yapar.• Amaçları belirgindir.• Bireysel başarılar peşinde koşarlar.• Zayıf ve güçlü yönleri hakkında gerçekçi yorum yaparlar.• Kendi kendine yetebilir. Özgüveni yüksektir.• Duygularını ve düşüncelerini açık ve net dile getirebilir.• Gazete makalesi yazma, kendi kendinideğerlendirme, hislerini açıklama ve günlük tutma başlıca öğretim faaliyetleridir. Doğa ZekasıSonradan ek edilen sekizinci ve son zeka alanıdır. Doğal kaynaklara doğaya, nebat ve hayvanlara alaka duyan bireylerdir. Özellikleri:• Doğayı sever ve korur.• Hayvan beslemeye ve nebat korunmaya dönüktür.• Çevre temizliğine karşı duyarlıdır.• Okul dışı geziler, gözlem, müzelere gitme başlıca öğretim faaliyetleridir. Alıntı