KPSS Ölçme ve Değerlendirme Ölçeklerde Geçerlilik ve Güvenirlilik Konu Özeti 1. Geçerlilik: Geçerlilik bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği, başka herhangi bir özellikle kanştırmadan, doğru ve tam olarak öl-çülebilmesidir. Geçerlilik ölçülmek istenen değişkenin, ölçülebilmiş olma derecesidir. Doğrudan ölçmelerde geçerlik, dolaylı ölçmelere göre daha yüksektir. Güvenirlik geçerlik birbirinden tamamen ayrı iki kavram olup elde edilen istatistik değerleri arasında hiçbir ilişkisi yoktur. Ancak her ikisinin beraber olmasıyla ölçek mana bulur. Örneğin; ölçeğin güvenilir olması onun geçerliğini garantilemez. a. İçerik geçerliği: Ölçme aracının tanımlanan davranış tepki evrenini yeterince temsil edebilmesidir. İçerik geçerliği ölçülen konudaki tüm boyutlarda oluşan tepki evrenini ölçeğin temsil etme gücüdür. b. Yüzeysel geçerlik: Ölçme aracının hangi değişkeni ölçtüğü hakkındaki uzman görüşüdür. Geçerlik seviyesini sayısal değerle belirtme olanağı yoktur. Yalnızca kanaatlere göre kabul söz konusudur. Yüzeysel geçerlik ölçme aracının hangi değişkeni ölçtüğünü değil, ölçer gibi göründüğünü belirler. c. Uygulama geçerliği: Ölçülmeye çalışılan değişkenin gerçek yaşamdaki gözlemlenebilir belirtileri ile ölçme sonuçları arasındaki uyum, uygulama geçerliğidir. Ölçüt, ölçmek istenen davranışı ne dereceye kadar yansıtırsa bulunan ilişki ölçme aracının geçerliği hakkında o radde sağlam bilgi verir. Örneğin; ölçülen değişken bakımından bireyleri tanıyan başka kişiler onları sıralar, sınıflar (atılgan - çekingen) gibi ölçüler bireyler hakkında gözlem yoluyla da aynı veriler toplanır. Elde edilen veriler arasındaki yüksek ahenk ölçeğin geçerliği olduğunu ortaya koyar. ç. Kestirici geçerlik: Kestirici geçerliğin saptanmasında izlenen yol şöyledir. Ölçme aracı uygulanarak sonuçlar alınır. Ölçülen niteliğin görülebileceği yeterli bir süre beklenir. Belirlenen ölçü açısından durumun değerlendirilmeleri yapılır. Geliştirilen testin sonuçlan ile ölçüt değişken sonuçlan arasında anlamlı bir ilişki bulunmuşsa testin tahmin geçerliği olduğu kabul edilir. d. Yapı geçerliği: Soyut kavramlara yönelik ölçmelerde önce ölçülen kavramı tanımlayan kuramlardan biri tercih edilir. Böylece ölçülmek istenen kavramın yapısı belirlenir. Bu kuramsal yapıya göre gözlenebilir değişkenler ortaya konur. Son olarak gözlenebilir değişkenleri ifadelendiren maddeler yazılarak ölçek hazılanır. Ölçek geliştirildiğinde maddelerin hangi etkenleri temsilen yazıldığını araştırmacı bilmektedir. Yani teorik yapıya bağlı ölçek yapısı belirlenir. Ölçeğin uygulanmasından elde edilen veriler "etken analizi" istatistik tekniği ile işlenir. e. Ayırt etme gücü: Bir maddenin ayırt etme gücü ölçülen değişken bakımından birimler arası farklılığı ne ölçüde ortaya çıkarabildiği ile ilgilidir. Ölçmenin esas amacı ölçülen nesneler-deki farkı yakalayabilmek olduğuna göre ayırt etme gücü ayrı bir önem kazanır. Bir maddeye herkes aynı yanıtı vermiş ise diğer özellikleri ve önemi ne olursa olsun kimseyi diğerinden ayırt etmediği için maddeyi ölçekte tutmanın bir anlamı yoktur. Ayırt etme gücü zayıf maddelerin ayıklanması ile ölçek daha kısa ama daha etkili bir hale getirilmiş olur. Maddelerin ayırt etme gücünün analizi için bireylerin, ölçekten aldıkları yekün puanı belirlenir ve bu yekün puana göre en büyükten en küçüğe doğru sıralanır. Ayırt etme gücünü belirleme tekniklerindeki esas yaklaşım testin toplamında yüksek puan alanların incelenen madde de yüksek puan almaları gereğinin karşılanıp karşılanmadığıdır. Aynı şekilde ölçeğin toplamında düşük puan alanlar grubunda yer saha bireylerin madde puanlannmda düşük olması gerekir. 2. Güvenirlik: Bir ölçme aracıyla farklı zamanlarda elde edilen ve aynı nesnelerle ilgili olan bir öbek ölçümle ikinci öbek ölçüm arasındaki tutarlılık eğilimine o aracın güvenirliği denir. Güvenirlik aynı değişkenin bağımsız ölçümleri arasındaki kararlılıktır. Aynı süreçlerin izlenmesi ve aynı ölçütlerin kullanılması ile aynı sonuçların alınmasıdır. Güvenirliğin yüksek olabilmesi, ölçmede izlenen süreçler ile kullanılan ölçütlerin ayrıntılı olarak belirlenebilmesine bağlıdır. Dolaylı ölçmelerin yaygın olarak kullanıldığı sosyal bilimlerde güvenirliği yükseltmek için çok sayıda ölçüt kullanılmaya çalışılır. Madde veya soru sayısı arttırılır. Böylece güvenirliği yüksek sonuçlar alınabilir. Alıntı