aradeniz insanının balığa verdiği önem çok farklıdır. Hele de bu balık hamsi olunca akan sular durur. Karadenizliler hamsiyi balık ötesi bir kategoriye koyup balık dahi demez, sadece 'HAMSİ' der

Havaların soğumasıyla birlikte birçoğumuz gibi ben de balık sezonunu açtım. Geçenlerde balıkçıya gittiğimde; mısır unuyla kızartılmış ama yağı güzel ayarlanmış çıtır çıtır sanki kömür ateşinde kızarmış taze hamsi yerken "Ben ve birçok insan için efsane olan (özelikle Karadenizliler için) hamsiyi biraz konuşalım ve hamsi kültürünü anlatalım" dedim. İllaki herkeste bazı balıkların özel bir yeri vardır. Ayrıca balık severler mevsimine göre sevdikleri balığa ayrı bir önem verirler. Ancak Karadeniz insanının balığa verdiği önem birçok insandan çok farklıdır. Üstelik bu balık hamsi olunca akan sular durur. Tarih boyunca toplumlar, aşağıda da göreceğimiz gibi, hamsiye diğer balıklara nazaran ayrı bir önem atfetmiştir. Karadeniz insanı içinse hamsi neredeyse balıktan öte bir konumdadır. Hatta Karadenizliler hamsiyi balık ötesi bir kategoriye koyup balık dahi demez sadece HAMSİ der. Yavaş yavaş hamsili günlere başlamamız sebebiyle gelin hep birlikte iki hafta boyunca bu efsane balığı biraz inceleyelim. Her halde tarih boyunca hakkında bu kadar çok şiir, fıkra, hikâye ve efsane anlatılan ikinci bir balık yoktur. Nedir bu hamsiyi hamsi yapan olay? Lezzeti mi? Boyu mu?

Yaşantısı mı? Yoksa ta-rihten gelen efsanelerin bir yansıması mı? Gelin hep birlikte bakalım.

Hamsi çeşitleri

Karadeniz insanının esas gıdalarından biri olan hamsinin birçok değişik sınıflandırması olmasına rağmen 3 ana tipi vardır;

1. İri hamsi; Boyu 10 cm kadardır. Bunların 12 cm boyunda olanları "çatalkuyruk" olarak da adlandırılır.
2. Tombul hamsi; Boyu 6-8 cm civarındadır.
3. İnce hamsi; Boyu 3-5 cm arasındadır.

Temel ve hamsi

Karadeniz deyince akla gelir her ikisi de. Karadeniz fıkraları Temel'siz, Esas hamsisiz olmaz. İşte Temel'in hamsiyle hikâyesi;

Temel'e sormuşlar, "İstanbul'la ticaretin nasıl?"

"Çok hareçetli, piz onlara hamsi cönderemeyruz, onlar ta karşuluğunta pizten çay alayi."

* * *
Temel, Cemal'e anlatır; "Tün paluğa çıktık, pi seferte tokuz yüz toksan tokuz adet hamsi yakalatum."

"Niye pin temeysun?"

"Pi hamsi için yalan mı söyleyeceğum?"


* * *
Doktor Temel, Karadenizli hastasını muayene ettiğinde sorar;

"Pi haftadur perhiz yapaysun, paluk sever misun?"
"Sorulir mi, hamsi cözumde tüteyi."
"Hemşire hanum, içi kaşuk paluk yağı vermeyi unutma."

* * *
Vali, Temel'in lokantasına hamsi yemeğe gelir. Büyük bir hesap gelince Vali sorar;

"Burada hamsi kıtlığı mı var?"
"Hayır, valim, purata hamsi poltur da vali kitliği vardur."